________________ ત્રણ અનાર્ય કુળ. 38 ડુંગરોમાં હાંકી કહાડડ્યા તે વખતે ડુંગરમાં વસનારી કોઈ વધારે અનાડ જાતમાંના એ લોક હશે એવું ધારવામાં આવ્યું છે. કંધ લોકને નરમેધ– સંતાલ લોકની પેઠે કંધ લેકમાં પણ ઘણે દેવો છે. તેમનામાં ગોત્ર દે, જ્ઞાતિ દેવો, કુળ દેવ, દૈત્યો અને ઘણુક મિલા દેવ છે. પરંતુ ભૂદેવ કે પૃથ્વી દેવ એમનો મિટ દેવ છે, અને તે સૃષ્ટિમાં સધળું ઉત્પન્ન કરનાર છે. વરસમાં બે વાર વાવણી કરતી વેળા અને કાપણી કરતી વેળા તથા મોટી આફત કે દુકાળને વખત આ ભૂદેવને માણસને ભેગ આપતા. ધ લેકના દરેક ગામની પાસે નીચ વરણના લિક વસતા હતા. તેઓ એ ભેગને માટે સપાટ પ્રદેશમાંથી માણસને એવી લાવવાનું કામ કરતા. બ્રાહ્મણ અને કંધ એ બે જાતને ભેગમાંથી બાતલ કરી હતી. બીજી હરકોઈ જાતનો આદમી એ બળિદાનને સારૂ ખપે એ ધારે હતો. અસલ નિયમ એ હતિ કે ભેગને કાજે આણેલા આદમીનું મૂલ આપવું જોઈએ.તેને ગામમાં લાવતા, તે વખતે દરેક ઘરને ઊમરે માનસહિત તેને મિષ્ટાન્નનું ભોજન કરાવવામાં આવતું, અને એ પ્રમાણે વધ કરવાનો દિવસ આવતાં સુધી તેની પરોણાચાકરી થતી. જે દહાડે ભોગ આપવાની ક્રિયા કરી તેને મારી નાંખતા તે વેળા કંધ લેકતિના કાન આગળ બૂમ પાડી કહેતા કે “અમે કીમત આપી તને આ છે તેથી અમારે માથે પાપ નથી.” ગામનાં ખેતરોમાં નાખવાને તેના માંસની અને લોહીની વહેંચણ કરતા. બ્રિટિશ રાજયમાં કંધ લેકની હાલત—ઈ. સ. 1835 માં કંધ લોક આપણે રાજ્યમાં દાખલ થયા ત્યારથી એ લોકમાં માણસના ભાગની બંધી કરી છે. તેમના ડુંગરાઓમાં સડકો કરી છે, અને ગુજરીઓ ભરાય છે. તેમનાં રીત રિવાજમાં અંગ્રેજ અમલદારે જેમ બને તેમ થોડે હાથ ઘાલે છે. હાલ કંધ લેક શાંત અને આબાદ થયા છે. ત્રણ અનાર્ય કુળ.– ત્રણ હજાર વરસની પહેલાં આર્ય લોક આ મૂલક પર ચડી આવ્યા ત્યારે તેમણે એ જુના લેકને જોયા હતા. હાલ પણ એ લેકે આખા હિંદમાં છૂટક છૂટક વીખરાયેલા દેખાય
