________________ પ્રાંતાની સ્વતંત્રતા. 135 વિજયનગરના હિંદુ રાજ્યનું પડી ભાંગવું –દક્ષિણ હિંદમાંના મુસલમાની રાજ્યવંશોનો ઈતિહાસ વર્ણવ એ આ પુસ્તકનો હેતુ નથી. અકબર તથા તેની પાછળ થયેલા પાદશાહના સમયમાં ઉત્તરમાં મુગલ બાદશાહીની દૃઢ સ્થાપના થઈ ત્યાં લગી તેઓ પિતાની સ્વતંત્રતા જાળવી શક્યા. કેટલાક વખત સુધી વિજયનગરના હિંદુ રાજ્યની સામે તેમને ઝઘડો કરવો પડશે, પણ 1565 માં સંપ કરી તેઓ તેિની સામે વઢયા. વિજયનગરની હદમાં બળવો ઉઠવાથી તેમને મદદ મળી. 1565 માં તાલિકેટના સંગ્રામમાં તેમણે વિજય નગરના રાજાને હરાવ્યો. એ લડાઈમાં વિજયનગરના મોટા હિંદુ રાજ્યને અન્ત આવ્યો, પરંતુ તેના માંડલિકે અથવા નાયકે પોતપતાના મહાલો કે જાગીરોનો કબજે રાખી શક્યા, અને દક્ષિણના મુસલમાની સુલતાનો એ રાજ્યને કેટલેક ભાગ માત્ર ખાલસા કરી શક્યા. મદ્રાસ ઇલાકાના પ્રખ્યાત પાલેગારે અને હાલના મહેસ્રરના મહારાજા એ નાયકોના વંશજ છે. વિજયનગરનો એક રાજકમાર ચંદ્રગિરિમાં નાઠે અને ત્યાં તેણે રાજ્યવંશ સ્થાપ્યા. તેણે 1639 માં પોતાની પૂર્વની ઉપરી સત્તાને અધિકાર વાપરી ઈગ્રેજને મદ્રાસ વસાવવાને જગા આપી. એજ મોટા ક વંશજ હેવાને દાવો રાખનાર એક બીજે ફટાયો હજી પણ વિજયનગરના ખંડિયેરની પાસે વસે છે. તે અનર્ગુડીનો રાજા કહેવાય છે, ને નિજામને ખંડણ ભરે છે. મુસલમાની સમયમાં દક્ષિણ હિંદના હિંદુ રાજા રાણા સ્વતંત્રતા ભોગવતા હતા તેનો દાખલે જોઈએ તો મંજરાબાદનું કુટુંબ છે. 1387 થી 1799 સૂધી એ નાનકડા રાજ્યવંશે સ્વતંત્રતા ભોગવી. પ્રાંતની સ્વતંત્રતા-૧૩૪૦ માં નીચલા બંગાળાએ દિલહીની તાબેદારી છેાડી દીધી. તેના મુસલમાન હાકેમ ફકીર-ઉદ-દીને પોતે સુલતાન થઈ પડી ગડ શહેરમાં રાજ્યપાની કરી અને પોતાને નામે સિક્કા પાડયા. 1538 સૂધીમાં બંગાળામાં એક પછી એક વીસ સુલતાને અમલ કર્યા હતાત્યાર પછી હુમાયુએ થોડાક વખત લગી તેને સુગલ પાદશાહીમાં ભેળી દીધું. 1576 માં અકબરે એ
