________________
હિંદુસ્તાનનો પ્રાચીન ઈતિહાસ
છતાં રાજ્યના સામતિ તેના યુવાન નાના ભાઈને ઈ.સ. ૬૦૬ હર્ષ રાજમુકુટ આપતાં આચકો ખાતા હતા એમ
જણાય છે; પણ વચલા સમયમાં દેશમાં પ્રસરેલાં અવ્યવસ્થા તથા અંધાધૂંધીએ રાજ્યમંત્રીઓને રાજ્યનો વારસ નીમવાની બાબતમાં કોઈ એક નિશ્ચય પર આવવાની ફરજ પાડી. બંને કુંવરોથી ઉમરમાં કાંઈક મોટા તેમના એક પીતરાઈ ભાઈ ભંડીની સલાહને અનુસરી, રાજ્યની જવાબદારી પિતાને શિર લેવા હર્ષને નિમંત્રણ કરવાને મંત્રીઓએ આખરે નિશ્ચય કર્યો. આ ભંડીને એ રાજ્યકુમારની સાથે જ શિક્ષણ આપવામાં આવ્યું હતું. ઇતિહાસનાં પૃષ્ટપર નહિ લખાયેલા કોઈ કારણસર તે એ નિમંત્રણને સંમત થતાં અચકાયો અને એમ કહેવાય છે કે એ નિમંત્રણ સ્વીકારતાં પહેલાં તેણે કોઈ બૌદ્ધ દેવવાણી મેળવવાનો માર્ગ લીધો. તેનો રાજ્યગાદીએ બેસવાને આ અણગમો ખરા દિલનો હોય કે દંભભર્યો હોય છતાં રાજ્યગાદી સ્વીકારવાની તરફેણ કરતી દેવવાણી મળવાથી તેને કઈ
સ્થાન રહ્યું નહિ. તે પણ ભાગ્યદેવીને સંતોષવા શરૂઆતમાં તેણે રાજત્વનાં નિશાનો ધારણ ન કર્યો અને નમ્રપણે પોતાની જાતને રાજપુત્ર શિલાદિત્ય તરીકે જાહેરમાં ઓળખાવવાનું રાખ્યું.
આ વિચિત્ર વિગતે સાફ બતાવી આપે છે કે હર્ષના રાજ્યાધિરેહણની બાબતમાં કાંઈક અજાણ્યા અંતરાય આવી પડ્યા હતા અને
ગાદી મેળવવા માટે પોતાના પરંપરા પ્રાપ્ત હક્કને હર્ષને યુગ બદલે સામે તેની પસંદગી પર આધાર રાખવાની
તેને ફરજ પડી હતી. “ફાંગ-ચી’ નામનું ચીની પુસ્તક પિતાની વિધવા બેનની સાથે રહી રાજ્ય ચલાવતો તેને વર્ણવે છે. આ કથન પરથી એવું સૂચન થાય છે કે શરૂઆતમાં તે પિતાની જાતને પોતાની બેન અથવા તે સંભવે છે કે તેના સ્વર્ગસ્થ ભાઈના બાળપુત્રના રક્ષક તરીકે રાજ્ય કરતો માનતા હતા. એમ માનવાને કારણ છે કે ઈ.સ. ૬૧રસુધી હર્ષ હિંમતથી રીતસર જાહેર થયેલા
