________________
૨૪
હિંદુસ્તા ન ના પ્રાચીન ઇતિહાસ
એલચી તરીકે આવેલા મેગાસ્થનીસને દક્ષિણનાં રાજ્યા વિષે બહુ વિચિત્ર વાતા કહેવામાં આવી હતી. તે રાજ્ય તે સમયે ત્રિયારાજ્ય અથવા સ્ત્રીઓને તામેને મુલક મનાતા હતા. તેને એમ કહેવામાં આવ્યું હતું કે “હિંદમાં હીરાકલીસને એક પુત્રી થઇ અને તેને તેણે પંડયા નામ આપ્યું. હિંદના દક્ષિણમાં આવેલા અને દરીઆ સુધી વિસ્તરતો મુલક તેણે તેને માટે નક્કી કર્યો અને તેના અધિકાર નીચેના લોકોને ૩૬૫ ગામેામાં વહેંચી નાખ્યા. વળી તેણે એવી આજ્ઞા કરી કે દરરાજ એક એક ગામે રાજ્યના ખાનામાં પેાતાની ખંડણી લાવવી, જેથી પેાતાની ખંડણી ભરવામાં આનાકાની કરનાર પર દબાણ લાવી તેને ઠેકાણે લાવવામાં સહાય કરવા ખંડણી ભરવાને જેને વારા હોય તેવા લાક હમેશાં રાણીના હાથ પર તૈયાર હોય. એમ કહેવાય છે કે આ સ્ત્રીરાજ્ઞીને તેના વીર પિતા તરફથી ૫૦૦ હાથી, ૪૦૦૦ ધોડેસવાર સેના અને ૧,૩૦,૦૦૦ પાયદળ સેના મળી હતી. મેાતીના વેપારને અંગે તેના ખજાને! ખૂબ સમૃદ્ધ હતા. એરિયનના કથન મુજબ ગ્રીકો એ મેાતી મેળવવા બહુ તલપતા અને તે સમયમાં રામનેાને પણ તેની બહુ કિંમત હતી.’’
ઇ.સ. પૂર્વે ૨૦માં રાજા પેન્ડીઅને આગસ્ટસ સીઝરના દરબારમાં દૂતમંડળ મોકલ્યાનું આપણે સાંભળીએ છીએ; અને ‘પેરિપ્લસ ફ ધી થ્રિયન્સી’ના કર્તા તેમજ ભૂગોળશાસ્ત્રી રામ સાથે સંબંધ ટાલેમા એ બંને પાંડય દેશનાં વેપારી બંદરે તથા મથકોનાં નામ તથા સ્થાનથી સારા પરિચિત હતા. ઈ.સ. ૨૧૫માં કેરેકલ્લાએ અલેગ્ઝયિામાં કરેલી કત્લેઆમને પરિણામે દક્ષિણ હિંદ અને મિસર દેશ વચ્ચેના વેપારને અંતરાય નડો કે તે સમૂળગા તૂટી ગયા અને પછી તેા લાંબા યુગે માટે પાંડય રાજ્યાના ઇતિહાસ આપણી દૃષ્ટિમર્યાદામાંથી નીકળી જાય છે.
દક્ષિણ હિંદના ઘણા દેશાભિમાની અભ્યાસીઓને હાથે બહુ ખંત અને વેગથી શેાધાતું પ્રાચીન તામિલસાહિત્ય સંખ્યાબંધ રાજાને
