________________
ઉત્તર હિંદનાં મધ્ય યુગી ના રાજ્યો
૧૭, વીર, રાઘવ અને વર્ધન એ નામના ચાર રાજાઓને કેદ ક્યો. આપણને એમ પણ કહેવામાં આવે છે કે તેણે વેગથી ગૌડના રાજા પર આક્રમણ કર્યું, કામરૂપના રાજાને દાબી દીધો અને કલિંગને હરાવ્યો.’ કમનસીબે એ લેખમાંના રાજાઓનાં નામની જોડે જોડે તેમના હાથ નીચેના દેશનાં નામ જોડ્યાં નથી. નાન્ય એ તિહુઁટના નાન્ય દેવ હોય, જેણે પ્રણાલીકથા મુજબ ઈ.સ. ૧૦૯૭માં સીમરાઉનની સ્થાપના કરી અને પાછળથી નેપાલની ખીણમાં કર્ણાટક રાજ્યવંશ સ્થાપ્યો. હું વીર કે વધેનની ચોક્કસ ઓળખ કરી શકતો નથી. એમ માનવા કારણ છે કે તેમનો એક કામરૂપ કે આસામનો રાજા હોવો જોઈએ.
સેન રાજકુટુંબનાં ઉત્પત્તિ અને ઉદય આપીને આ ચર્ચાત્મક નિબંધ હું સંકેલું છું. એના પૂર્વજોનું મૂળ સ્થાન દક્ષિણમાં હતું અને
તેઓ કર્ણાટ ક્ષત્રિયો તેમજ બ્રહ્મક્ષાત્ર તરીકે દક્ષિણમાંનું સેન વર્ણવાયા છે. આમાંના બીજા શબ્દના અર્થની રાજએનું કુટુંબ બાબતમાં પ્રો. કલહોર્નની ગેરસમજ થઈ હતી,
પણ તેનો ખુલાસો ડી. આર. ભાંડારકરે આપેલો છે. વર્ષોના ઈતિહાસ પર ઘણા પ્રકાશ નાખતી એની ટીકાઓનો આખો પાઠ અવતરણ આપવા ગ્ય છે.
“આપણે જોઈ ગયા છીએ કે એક ચાર્લ્સ લેખ ભદ્રંભદ્ર નામના એક ગુહિલોટ રાજા વિષે તે “બ્રહ્મક્ષત્રાન્વિત” હતો એમ કહે છે.
એ પદનો તરજૂમો મેં બ્રહ્મ અને ક્ષાત્ર એવાં બ્રહાક્ષત્રશદને અર્થ બન્ને તેજવાળો એમ કરે છે, પણ નીચે એક
પદટીકા ઉમેરવામાં આવી છે અને તેમાં એમ કહેવું છે કે ઉપર જે કહેલું છે તેનો અર્થ એવો થાય છે કે ભદ્રંભદ્ર બ્રહ્મક્ષત્રી હતા એટલે કે બ્રહ્મક્ષત્રી જ્ઞાતિનો હતો. ભર્તભટ્ટ માત્ર એક જ એવો હિંદી રાજા નથી જેનું ઉપર મુજબ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. બંગાળાના જાણીતા સેન વંશના વિજયસેનના દેવપારા શિલાલેખમાં સામંતસેનને “ક્ષત્રિયાળાં લુસિવામ” એ રીતે વર્ણવ્યો છે. પ્રો.
