________________
૧૪૬
હિંદુસ્તાનના પ્રાચીન ઇતિહાસ
કહેવાય છે. લેખક ધનંજય અને તેના ભાઇ ધનિક તેના દરખારને શે।ભાવતા રત્નરૂપ નામીચા પંડિતા પૈકીના હતા. સાહિત્ય પરિશીલનના શાંતિભર્યાં કામમાં જ તેની શક્તિ ખર્ચાતી હતી એમ કાંઈ ન હતું, કારણ કે તેને ઘણાખરા સમય પડોશી રાજા જોડે યુદ્ધો કરવામાં જતા હતા. ચૌલુક્ય રાજા તેલ બીજાને તેણે છ વાર હરાબ્યા. તેની પરા સાતમા હુમલા નિષ્ફળ થયા અને તૈલની ઉત્તર સરહદ રૂપ ગેાદાવરીને પાર કરી તેના મુલકમાં ઘૂસેલા મુંજ હાર્યાં, શત્રુને હાથ કેદ પડવો અને આશરે ઈ.સ.૯૯૫માં તેના શિરચ્છેદ કરવામાં આવ્યા. મુંજની પછી તેને ભત્રાળે બાજ, માળવાની તે સમયની રાજ્યધાની ધારા નગરીમાં ઈ.સ. ૧૦૧૮ માં ગાદીનશીન થયા, અને ચાળીશથી વધારે વર્ષ તેણે બહુ યશસ્વી રીતે રાજ્ય કર્યું. તેના કાકાની પેઠે તેણે એક સરખા ઉદ્યોગથી યુદ્ધ અને શાંતિની કળાએ ખીલવી. પડેાશી રાજ્યા જોડેનાં તેનાં યુદ્ધ, જેમાં ગઝનીના મહમદના મુસલમાની લશ્કર જોડેનાં યુદ્ધના પણ સમાવેશ થઈ જાય છે તે તે! તે કે હવે ભુલાઇ ગયાં છે, પણ વિદ્યાના વિદ્વાન આશ્રય, દાતા તથા કુશળ લેખક તરીકેની તેની કીર્તિ જેવી ને તેવી જરાય ઝાંખી પડચા વગર ટકી રહી છે અને હિંદુ ધારણાને અનુસરી એક આદર્શ રાજા તરીકે તેનું નામ એક કહેણી જેવું થઇ પડયું છે. ખગોળ, શિલ્પ અને કાવ્ય તથા બીજા વિષયેાની ઘણી કૃતિએ તેણે રચ્યાનું કહેવાય છે અને એ તો નિઃસંદેહ વાત છે કે સમુદ્રગુપ્તની પેઠે તે અસાધારણ શક્તિવાળા રાજા હતા. ભાજનું સંસ્કૃત મહાવિદ્યાલય હતું તે જગા હાલ એક મસ્જિદે રાકી છે. એ વિદ્યાલયને વિદ્યાની અધિષ્ઠાત્રી સરસ્વતીદેવીને અર્પણ કરેલા મંદિરમાં અનુરૂપ સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું.
ઇ.સ. ૧૦૧૮-૬° રાજા ભાજ
ભાપાળને અગ્નિખૂણે આવેલું અને ૨૫૦ ચારસ માઇલ કરતાં વધારે ક્ષેત્રફળ પર પથરાતું અને ગાળ ફરતી ટેકરીઓની વચમાં આવેલા
