________________
૧૩૨
રાજ્યપાલના અનુ ગાસીએ
હદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિ હાસ
ઈ.સ. ૧૦૨૭માં અલાહબાદ પાસેના કોઇ ગામનું દાન કર્યું એ સિવાય ત્રિલેાચનપાલ વિષે બીજું કાંઈ વધારે જાણવામાં આવ્યું નથી. ઇ. સ. ૧૦૩૬ના શિલાલેખમાં જેના નામના નિર્દેશ
છે તે યશપાલરાજા તેના પછીના રાજા હશે. ઇ.સ. ૧૧૯૪માં કનેાજ પડચા પછી પણ બીજા સાધારણ અને ખાસ ખ્યાતિ વગરના સરદાર કનેાજના રાજા તરીકે ઓળખાતા ચાલુ રહ્યા અને મેટા વિસ્તારના મુલક પર તે રાજ્ય કરતા હતા, પણ એતા નિઃસંદેહ વાત છે કે તેએ મુસલમાન રાજાઓના તાબેદાર હતા. એ રાજાએમાંથી કેટલાકનાં નામ સચવાઈ રહ્યાં છે. જીઆનપુર પાસેના ઝફરાબાદમાં તે રહેતા હતા એમ જણાય છે. પણ કનાજના પાછળથી થયેલા આ રાજાએ જૂના ગૂર્જર-પ્રતિહાર કુળના નહાતા. એ કુળ તા સદંત લુપ્ત જ થઈ ગયું. ઇ.સ. ૧૦૯૦ની થોડા સમય અગાઉ ગહરવાલના ચંદ્રદેવ નામના રાજાએ કનેાજને જીતી લઈ તેમાં વાસ પૂર્યાં હતા અને કાશી, અયેાધ્યા પર તેા જરૂર અને ઘણું કરીને દિલ્હી પ્રદેશ ઉપર પણ પેાતાના અધિકાર જમાવ્યા હતા. આ બનાવ પહેલાં એક સૈકા અગાઉ ઇ.સ. ૯૯૩-૪માં દિલ્હી શહેર વસ્યું હતું.૧
૧. ‘અફગાનીસ્તાન પરની નોંધ' પૃષ્ઠ ૩૨૦, રેવીએ મને કહ્યું છે કે દિલ્હીની સ્થાપનાની આ સાલ માટે તેનું પ્રમાણ અનુ-સૈયદ-ઈ-અબુ-લહક્કનું લખેલું ઝેન-ઉલ-અકબર છે. આ ઈસમે તેના છતહાસ સુલતાન મહમદ અને તેના છેકરાના સમયમાં અને ઉપર જણાવેલી સાલ પછી ઘેાડાંજ વર્ષોમાં લખ્યા હતા. એના કરતાં વધારે અર્વાચીન એક લેખક એની સ્થાપના વિક્રમ સંવત્ ૪૪૦માં મૂકે છે, પણ એતા અલબત્ત નહિ બનવા જેવું છે. પણ એ વર્ષ હર્ષ સંવતનું છે એમ સમજીએ તે તે ઇ.સ. ૧૦૪૫ એટલે અનંગપાલના સમયની લગભગમાં થાય. ફેિનથેલરને કહેવામાં આવ્યું હતું કે હીજરી સવત્ ૩૦૭=ઇ.સ. ૯૧૯-૨૦માં રાસેન નામના એક તુંવારરાજાએ દિલ્હીની સ્થાપના કરી હતી (જીએચેા.દ.લ-ઈન્દુસ્તાન ફ્રેંચ તરજૂમા
