________________
૧૨૬
હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ જાતિને સ્થાને રહેલા દક્ષિણના રાષ્ટ્રકટ (રાઠોડ) વચ્ચેને જૂના જમાનાને વિગ્રહ નાગભટ્ટના અમલમાં પણ ચાલુ રહ્યો અને નવમા સૈકામાં દક્ષિણને રાજા ગોવિંદ ત્રીજે પિતાના ઉત્તરના પ્રતિસ્પર્ધી પર જીત મેળવવાનો દાવો કરે છે. ઈ.સ. ૮૩૪થી ૮૪૦ સુધી રાજ્ય કરનાર નાગભટ્ટની પછી ગાદીએ આવનાર રામભદ્ર વિષે કાંઈ ખાસ નોંધ જણાતી નથી.
સાધારણ રીતે તેની ઉપાધિ ભેજથી જાણતો રામભદ્રનો છોકરો મિહિર તેની પછીનો રાજા થયો. આશરે ઈ.સ. ૮૪૦ થી ૯૦ સુધી
પચાસ વર્ષનું લાંબુ રાજ્ય એણે ભોગવ્યું. એ મિહિર ભેજ તે નિઃસંદેહ વાત છે કે તે બહુ બળવાન રાજા
હતો અને તેના રાજ્યને કાંઈ પણ અતિશયોક્તિના ભય વગર સામ્રાજ્ય કહી શકાય. એ તો નક્કી જ છે કે તેમાં પંજાબના સતલજની આસપાસના જિલ્લા, રજપૂતાનાનો ઘણોખરો ભાગ, આગ્રા અને અયોધ્યાના સંયુક્ત પ્રાંત આખો નહિ તો તેનો મેટો ભાગ, અને વાલીયરના મુલકનો સમાવેશ થતો હતો. એની પછીના બે રાજાઓને તાબે છેક પશ્ચિમમાં આવેલ સૌરાષ્ટ્ર અથવા કાકીઆવાડનો મુલક હતો, અને એને કબજે ગૂજરાત અને માળવા અથવા અવન્તી પરનો કબજે સૂચવે છે એટલે ઘણે સંભવ છે કે એ દૂરના પ્રદેશોમાં પણ ભેજની આણ વર્તતી હશે. પૂર્વમાં તેના રાજ્યની હદ બંગાળા અને બિહારના રાજા દેવપાલના મુલકને અડતી હતી, અને એ દેશ પર તેણે સફળ ચઢાઈ કરી હતી. વાયવ્યમાં ઘણું કરીને તેની સરહદ સતલજ નદીથી બંધાતી હતી. પશ્ચિમમાં તેના દુશ્મન સિંધના મુસલમાન સરદારના મુલકથી લુપ્ત થયેલી હક્કા અથવા વાહિંદ નદી તેના મુલકને અલગ કરતી હતી. નૈઋત્યમાં તેનો બળવાન પ્રતિસ્પર્ધી અને મુસલમાનોનો મિત્ર રાષ્ટ્રકુટ સાવધ સેના લઈ પડ્યો હતો, જ્યારે દક્ષિણમાં તેનો સુરતનો પડોશી હાલના બુંદેલખંડ અથવા
જાકભુક્તિના વધતી જતી સત્તાવાળા ચંદેલને રાજા હતો, પણ
