________________
ઉત્તર હિંદનાં મધ્ય યુગીન રાજ્યેા
૧૦૫
પણ ચીનાઈ સામ્રાજ્યના આ ભવ્ય વિસ્તાર બહુ ઝાઝો સમય ટક્યા નહિ. ઇ.સ. ૬૭૦માં તિભેટીએએ આપેલી ભયંકર હારને ઇ.સ. ૧૭૦-તિબેટી- પરિણામે ચીન પાસેથી કાશગરીઆ અથવા એએ કાશગરીઆ “ચાર દુર્ગસેના”ના મુલક પડાવી લેવામાં માં કરેલા વસવાટ આવ્યા અને તે ઇ.સ. ૬૯૨ સુધી વિજેતાએના હાથમાં રહ્યા. ત્યારબાદ ચીનાઓએ તેના કબજો પાછે મેળવ્યેા. ઇ.સ. ૬૩૦ની હારથી છિન્નભિન્ન થયેલી સત્તા ઇ.સ. ૬૮૨ થી ૬૯૧ની વચ્ચેના અરસામાં પશ્ચિમના તુર્કીએ માટે ભાગે પાછી મેળવી એટલું જ નહિ પણ પશ્ચિમના સંધા પર તેઓ કાંઈક કાબુ ધરાવતા પણ થયા; પણ આપસ આપસના કચ્છ મધ્ય એશિયાતી પ્રજાઓના શાપરૂપ હતા, અને તેમની રાષ્ટ્રીય ત્રુટિનો લાભ લેતાં ચીનને સારીરીતે આવડતું હતું. જુદીજુદી ાતિના ઝધડાઓમાં તેઓ વચ્ચે પડડ્યા. ઇગર તથા કાલુકના ટેકાથી તેઓ એવા તેા અસરકારક રીતે સળ થયા કે ૭૪૪માં તુર્કી મુલકના પૂર્વભાગમાં એોન પર ઉગરાએ પોતાના પગ જમાવ્યા અને પશ્ચિમમાં કાલુકાએ ધીમે ધીમે “દશ જાતિ”એના મુલકમાં વસવાટ કર્યાં અને સીકકુલ સરાવરની પશ્ચિમે તુર્કી સરદારોનાં આગલાં રહેઠાણુરૂપ તેાકમાક તથા તાલાસ કબજે કર્યા.
ઇ.સ. ૭૪૪ ઉત્તરના તુર્કાના આખરી
વસ
ઇ.સ. ૬૬૫થી ૭૧૫ સુધીમાં જક્ષાર્ટીસ (સીરદરીઆ) અને સિંધુ નદી વચ્ચેના દેશામાં અસરકારક રીતે વચ્ચે પડવા જેટલી શક્તિ ચીનના રાજ્યમાં નહેાતી. કાશગરીઆ થને પશ્ચિમ તરફ જતા દક્ષિણના માર્ગ તિબેટીએએ બંધ કર્યાં હતા અને હિંદુકુશની ઉપર થઈ જતા માર્ગે આરબ સરદાર કૌટેખાની તેાથી રંધાઇ ગયા હતા. એ સરદાર
ઇ.સ. ૬૬૫-૭૧૫.ચીન અને પશ્ચિમ વચ્ચે ના માર્ગ બંધ થયા
