Page Text
________________
વ્યાખ્યાન બીજું.
૨૫
પડશે. સામાજિક બંધારણના સર્વે પ્રકારા, સર્વે નિયમા સાથે સાથે માલૂમ પડશે. ધાર્મિક ને લૌકિક સત્તા ધર્મસત્તાક, નૃપસત્તાક, ઉચ્ચવર્ગસત્તાક, ને પ્રજાસત્તાક તત્ત્વા; સર્વે સામાજિક વર્ગો, સામાજિક વ્યવસ્થાએ ગુચવઈ જતાં તે સર્વોપરિ પદ્મ મેળવવા મથતાં જણાશે. સ્વતંત્રતા, સૌંપત્તિ, ને સામર્થ્યની અગણિત કાટિએ જોવામાં આવશે. આ ભિન્ન ભિન્ન તત્ત્વા વારવાર સર્વોપરિતાને માટે રસાકસીમાં આવે છે, છતાં સમાજ પર એક્કેનુંસામ્રાજ્ય થતું નથી. પ્રાચીન કાળામાં દરેક મોટા યુગમાં સર્વે સમાજે એકજ પ્રકારનું રૂપ ધારણ કરતા. કેટલીક વાર માત્ર સ્વતંત્ર એક ભૂપતિની સત્તા, કેટલીક વાર ધર્મગુરુઓની સત્તા કે કેટલીક વાર પ્રજાવર્ગની સત્તા પ્રવર્તતી; પરંતુ વારાફરતી દરેક સર્વોપરિ રહેતી. આધુનિક યુરોપમાં સર્વે પદ્ધતિના દૃષ્ટાન્તા, સામાજિક બંધારણના સર્વે પ્રયાગા જડી આવે છે. સ્વતંત્ર કે મિશ્રિત પ્રકારની નૃપસત્તા, ધર્મગુરુસત્તા, ઉચ્ચ વગેર્ગની વધારેએછી સત્તાવાળા પ્રજાસત્તા—એ સર્વે એક બીજાની સાથે સાથે પ્રવત્યાં છે; અને તે સર્વેમાં વિવિધતા હોવા છતાં, કઈક સમતા, કંઈક જાતિની સરખામણી એવી છે કે તે પારખ્યા સિવાય રહેવાય તેમ નથી.
ચુરાપના વિચારે તે યુરેાપની ભાવનામાં એજ પ્રકારની વિવિધતા, એજ પ્રકારની કસાકસી છે. ધર્મગુરુઓ, ભૂપતિ, ઉચ્ચ વર્ગો, ને પ્રજાના વિચારા પરસ્પર વિરોધમાં આવે છે, પરસ્પર સંઘટ્ટન પામે છે, પરસ્પરને સંકુચિત કરે છે, તે પરસ્પર રૂપાંતર કરાવે છે. માધ્યમિક યુગના યુરોપનાં પ્રખરમાં પ્રખર લખાણા વાંચેા; એક પણ વિચાર પહેલેથી છેલ્લે સુધી પકડી રાખેલા કદી જોવામાં નથી આવતા. આપખુદ સત્તાના પન્થના માણસા પેાતાના મતનું પ્રતિપાદન કરતાં તેના પરિણામના ભયથી એકદમ ને અજાણતોજ તેમના મુખ્ય સિદ્ધાન્તા આગળથી પાછા ફરે છે. તેમના વિચારા ને તે વિચારાનાં પરિણામેમાં તેમને આગળ વધતાં ખચાવે છે, તે હદ પર જતાં અટકાવે છે. પ્રજાસત્તાક પન્થના માણસે પણ આવીજ રીતે વર્તે છે. જે અડગ આગ્રહ, ન્યાયમુદ્ધિથીજ નક્કી થએલા જે અન્ય નિશ્ચય. પ્રાચીન
| SR No. | 032714 |
| Book Title | Europena Sudharano Itihas |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Atisukhshankar K Trivedi |
| Publisher | Gujarat Varnacular Society |
| Publication Year | 1913 |
| Total Pages | 256 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 16 MB |