________________
વ્યાખ્યાન નવમું.
૧૬૩
પણ આધુનિક નૃપતંત્ર જુદીજ જાતનું છે ને એની સત્તાનું કારણ પણ જુદું જ છે. આધુનિક રાજાઓ મારા કહેવા પ્રમાણે પ્રજાકીય વ્યવસ્થા, ન્યાય, ને લોકહિતના રક્ષકે છે, ને આધુનિક પતંત્ર આ સ્વરૂપનું છે.
જેમ જેમ આપણે આગળ વધીશું તેમ તેમ તમે જોશો કે આધુનિક યુરોપીઅન નૃપતંત્રનું આ સ્વરૂપ દઢીભૂત થતું જાય છે ને આગળ જતાં એજ એનું રાજકીય સ્વરૂપ થયું હતું. યુરોપના સમાજના જે બે મોટા ભાગ રાજા ને પ્રજા–રાજ્ય ને દેશ, આધુનિક યુરેપમાં થવા પામ્યા હતા, તે એજ પતંગનાં પરિણામરૂપ હતા.
આમ ધાર્મિક યુદ્ધોના અન્તસમયે ચુપ એની આધુનિક સ્થિતિને માર્ગે પ્રયાણ કરતું થયું હતું; ને એ મોટા ફેરફારમાં પતંગ્રેએ એને યોગ્ય ભાગ લીધો હતો. આપણા આવતા વ્યાખ્યાનમાં આપણે બારમાથી સોળમા સૈકા સુધી રાજકીય વ્યવસ્થા સ્થાપિત કરવાને થએલા જુદા જુદા પ્રયત્નેને અભ્યાસ કરીશું. સમાજને જૂની પદ્ધતિઓ પ્રમાણે વ્યવસ્થિત સ્થિતિમાં આણવાને ને શરૂ થએલા સામાન્ય ફેરફાર સામે ટકાવી રાખવાને કરેલા ફેસૂડલ પદ્ધતિના, ખ્રિસ્તિ સમાજના, ને નગરોના પ્રયત્ન સુદ્ધાં કેવા પ્રકારના હતા તે આપણે જોઈશું.
