________________
વિચારસ્વાતંત્ર્યને ઇતિહાસ.
૧૩૫ સંતોષ મળ્યો નહિ. તેઓ ચર્ચાની બહાર નીકળી પડ્યા અને પરિણામે વેસ્લી અને ઉબહાઇટફીલ્ડના નેતૃત્વ નીચે મેથેડીઝમને એક ન ફટે ફુટ.
ધર્મશાસ્ત્રનાં સૂપર પણ અન્ય કોઈ પણ પુસ્તકની માફક ટીકા થવી જોઈએ એ સિદ્ધાંતને કેવળેશ્વરવાદીઓ અતિ મહત્ત્વને ગણુતા. એ સિદ્ધાંત સ્પાઈનેઝાએ ૧૬૭૦માં પ્રતિપાદિત કર્યો હતો. ધર્માધિ પુરૂષોના સિતમમાંથી ઉગરી જવા માટે કેવળેશ્વરવાદીઓ પિતાનાં ખરાં અનુમાનેને શ્રુતિમાન્યતાના આછા કૃતિમ પડદા નીચે ઢાંકી દેતા. ૧૬૭૦ની સાલ સુધી છાપખાનાને લગતે કાયદો અમલમાં હોવાથી પાખંડમત ફેલાવનારા પુસ્તકોની પ્રસિદ્ધિ સફળતાથી અટકાવવામાં આવી હતી. આથી બુદ્ધિવાદના પ્રચારનું પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ મળી શકતું ન હતું, પરંતુ નાસ્તિક મતને વખોડી કાઢનારાં પ્રાચીન મતાવલંબી પુરૂષોનાં પુસ્તક પરથી બુદ્ધિવાદ કેવી રીતે પ્રચાર પામ્યો હતા તેનું અનુમાન કાઢી શકાય છે. ૧૬૯૫માં છાપખાનાને લગતા કાયદો બંધ કરવામાં આવ્યું અને એકાએક કેળવેશ્વરવાદીઓનાં લખાણને રાફડો ફાટયે, પરંતુ દેવનિંદાને લગતા કાયદાની રૂએ મુકદ્દમા ચાલવાની કેવળેશ્વર વાદીઓને ભીતિ રહેતી. ખ્રિસ્તી ધર્મપર હલ્લો કરનાર સામે ત્રણ કાયદેસર શો મંડાયેલા હતા. (૧) ધર્મગુરુઓનાં ન્યાયમંદિરે, અનીશ્વરવાદ, દેવનિંદા, પાખંડમત પ્રચાર અને ધિક્કારવા લાયક અભિપ્રાય ફેલાવનારને વધુમાં વધુ છે મહિનાની કેદની શિક્ષા ફરમાવવાને આ મંદિરને અધિકાર હતા. (૨) રાજ્યને સામાન્ય કાયદો, અને ખાસ કરીને લૈર્ડ હેલ Hale નામના મુખ્ય ન્યાયાધીશે એ કાયદાને જેવો અર્થ કર્યો હતો હતો એ અર્થમાં એ કાયદો ભયરૂપ હતું. કેઈ એક Taylor ટેલર નામના ગૃહસ્થ પર ધર્મને પ્રપંચ કહેવાને અને ઇસુ ખ્રિસ્તની નિંદા કરવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો, ન્યાયાધીશે આરોપીને દંડ કર્યો તથા તેને હાથને ડોકું હેડમાં પૂરીને સજા કરી. (pilloried)
