________________
નહિ. દીક્ષાગુરુ, શિક્ષાગુરુ, માતા-પિતા વગેરેના સંબંધમાં પાછળના પ્રશસ્તિગત શ્લેકે પ્રમાણે તેમનું મંતવ્ય છે. પરંતુ “તત્વાર્થ જ્યારે લખાયું તે વસ્તુ પ્રશસ્તિમાં જણાવી નથી. પરંતુ તેમના સમય નિર્માણ વિષે પં. સુખલાલજીએ સારો શ્રમ લીધે છે અને “તત્વાર્થ સૂત્ર” ઉપર ઉપલબ્ધ પ્રાચીનમાં પ્રાચીન ટીકા દિગંબરીય “સર્વાર્થ સિદ્ધિ” છે અને સર્વાર્થસિદ્ધિકાર પૂજયપાદ (દેવનંદિ) વિધાના કથનાનુસાર વિક્રમીય પાયમી-છઠ્ઠી શતાબ્દિમાં થઈ ગયા છે એ દલીલને આશ્રય લઈ સૂત્રકાર ઉમાસ્વાતિ મેડામાં મેડા વિક્રમીય પાંચમી-છઠ્ઠી શતાબ્દિ પહેલા થયા હોય એવું પુરવાર કર્યું છે.
આ બધી વિચારણાનું તાત્પર્ય એ છે કે તે તે વ્યક્તિની કૃતિ અને વસ્તુ ઉપર વિદ્વાને ફીદા થાય છે. તેના સમયને શેધવા પ્રયત્ન કરે છે પરંતુ ચોકકસ કહી શકતા નથી. એમ જ દિગંબરમાં કુંદકુંદાચાર્ય થયા છે તેમના વિષે પણ વિને ઉહાપોહ કરે છે, પરંતુ નિર્ણય લાવી શકતા નથી. કેઈ વિદ્વાન તેમને વિક્રમની પ્રથમ શતાબ્દિમાં મુકે છે તે કોઈ વળી તેથી આગળ એટલે કે પછીની સદીમાં મુકે છે. પ્રો. હીરાલાલ જેને અનેક વેતાંબર તથા દિગંબર પટ્ટાવલીઓને આધાર લઈ કુંદકુંદાચાર્ય અંગે નેંધ આપી છે. તત્સંબંધે ખૂબ જ વિચાર વિમર્શ કર્યો છે પરંતુ સમયને નિશ્ચય તેઓ કરી શકયા નથી. મુનિ કલ્યાણ વિજય અને ઈતર કેટલાક વિદ્વાને કુંદકુંદાચાર્યને વિક્રમની છઠ્ઠી શતાબ્દિમાં મુકે છે. ૨ ત્યારે ઉક્ત ફેસર જેન એટલે બધે દૂર લઈ જવાને ઇનકાર કરે છે. પ્રેફેસર જેન “નિયમસારની સત્તરમી ગાથાને લોક વિભાગ” નામના ગ્રંથને ઉલેખ આપી તેમને વિક્રમની આરંભની સદીમાં મુકવા પ્રયત્ન કરે છે. અર્થાત કુંદકુંદને છઠ્ઠી ૧. “પખંડાગમ”ની પ્રસ્તાવના તથા “કષાયપ્રભુત”ની પ્રસ્તાવના. ૨. “શ્રમણ ભગવાન મહાવીર.” ૩. “નિયમસાર.”
