________________
ઉચ્ચ અને નીચ જાતિ, કુલ, અને કુટુંબ ગાત્ર કર્મથી પામે છે; અને છેલ્લું તથા આઠમું કર્મ છે અંતરાય જેના વડે જીવ દાન, લાભ, ભેગ, ઉપભોગ, અને વીર્યાદિ સર્વ સંપત્તિઓથી અપહત થઈ ગયે છે. અર્થ એ છે કે જીવ સંપૂર્ણ નિર્દોષ, શુદ્ધ, બુદ્ધ, પરબ્રહ્મ રૂપ છતાં આ આઠ કર્મોથી એવી રીતે આવૃત્ત થઈ ગયે હેવાને સબબે પિતાનું મૂળ સ્વરૂપ ગુમાવી બેઠે છે એ પરમ સત્ય આ જગતના કોઈ ધર્મનાયક જ્ઞાતપુત્ર મહાવીરની જેમ પ્રત્યયકારક રીતે સમજાવી શક્યા નથી. ગૌતમ બુદ્ધ વ્યવહાર દક્ષ છે અને તેમણે અનેક વ્યાવહારિક વાતો કરી છે, પરંતુ જ્ઞાતપુત્ર મહાવીરે આત્માના અનેરા ઉંડાણમાંથી વાતનું છે રહસ્ય પ્રકટ કર્યું છે તથા જીવ અને કર્મના સંયોગનું પૃથક્કરણ પૂર્વક જે વર્ણન કર્યું છે તેવું ગૌતમ બુદ્ધ કરી શક્યા નથી. જ્ઞાતપુત્ર મહાવીર સાથે ગૌતમ બુદ્ધે સ્પર્ધા જરૂર કરી છે અને તેમને મહાત કરવાના અનેક ઉપાયે તેમણે જ્યા હતા તોપણ ગૌતમ બુદ્ધમાં જ્ઞાતપુત્ર મહાવીરના જેવી અનંત શક્તિ હેવાનું કોઈ પ્રમાણુ તેમના ખુદના સાહિત્યમાંથી મળતું નથી. ઉલટું, ગૌતમ બુદ્ધ જળને વાવ્યા જેવું કરી પિતાના ઉપહાસનું જ કારણ અભ્યાસીઓને આપ્યું છે. ઈલમ
