________________
૩૫
અર્થ:–હે ભિક્ષુઓ ! આ સંસાર અનાદિ છે. અવિદ્યાથી ઢંકાયેલા અને તૃષ્ણાથી વૃદ્ધિ પામેલા સંસાર ચક્રમાં સપડાયેલા પ્રાણુઓની પૂર્વ સ્થિતિ શું હતી તે સમજી શકાતું નથી.
હે સાધુઓ ! આ જીવની ગતિ શું છે અને મરણ પછી તેઓ કયાં જવાના છે તે હું સમજી શકતા નથી. અભ્યાસીઓને આથી સ્પષ્ટ થશે કે ગૌતમ બુદ્ધ પિતાને લોકવિદ્દ કહે છે તે કેટલું સાર્થક છે? તેમની વિરુદ્ધ કહેનારા અન્ય દર્શનીયેના ગ્રંથની વાત મુકી દ્યો. પરંતુ તેમના પિતાના જ ગ્રંથોથી એ વાત નિઃસંદેહ પુરવાર થાય છે કે તેઓ લેકવિદ્દ નો'તા વળી તેમના બીજા કથને પણ તપાસીએ.
सव्वं अथीति मो कच्चान ! अयमेको अंतो। सव्वं नथीति
अयं दुतियो अंतो । एते ते उभो अंते अनुपगम्म मज्झे न तथागतो धम्म देसेति अविजा पछया संखारा ।
અર્થ – કાત્યાયન! સવ (આત્માદિ) નિત્ય છે એ એક છેડો છે અને તે સર્વ નથી એ એક બીજે છેડે છે. આ બે બાબતમાં ગૌતમ શ્રમણ નથી જતાં પરંતુ વચલા માર્ગમાં તે ઉપદેશ આપે છે.
તથાગતમાં કેટલું જ્ઞાન હતું તે તેમના જ પુસ્તકે કહી આપે છે.
उप्पादा वा तथागतान अनुप्पादा वा तथागतान ठिता य सा धातु धम्माद्वितता धम्मनियामता इदप्पच्चयतात तथागतो अभिसंबुझति अभिसमेति अभिखंबुझोत्ता अभिसमेत्या आचिखति देसेति । ૧. “સંયુત્તનિકાય.” ૨. “સંયુત્તનિકાય.”
