________________
તો મહાન યોગ છે.
* નમસ્કાર ત્રણ પ્રકારે. (૧) કાયિક : કાયાની સ્થિરતાપૂર્વક (૨) વાચિક : શુદ્ધ પાઠના ઉચ્ચારપૂર્વક. (૩) માનસિક : મનની સ્થિરતાપૂર્વક. આ નમસ્કાર એવો કેમ ન બનાવીએ જે સંસારથી પાર ઊતારી
- ત્રણ યોગ છે ?
ઈચ્છાયોગ, શાસ્ત્રયોગ અને સામર્થ્યયોગ.
યોગગ્રન્થોમાં આ ત્રણેય યોગ પ્રસિદ્ધ છે. ઈચ્છાયોગના બળે જ આગળના બે યોગો મળી શકે છે ને તે તમને કેવળજ્ઞાન સુધી લઈ જાય છે, એમ યોગાચાર્યો કહે છે.
એનો અર્થ એ થયો કે હરિભદ્રસૂરિના યુગમાં આ ત્રણ યોગ વગેરેને જણાવનારા અન્ય ગ્રન્થો, અન્ય આચાર્યો હશે. એમના આધારે જ હરિભદ્રસૂરિજીએ આ ત્રણ યોગ કહ્યા છે, પોતાના તરફથી નહિ.
(૧) ઈચ્છાયોગ — વિકલ ધર્મપ્રવૃત્તિ (વિકલ એટલે અપૂર્ણ (૨) શાસ્ત્રયોગ - અવિકલ ધર્મપ્રવૃત્તિ [અવિકલ એટલે
સંપૂર્ણ.]. (૩) સામર્થ્ય યોગ - અધિક ધર્મપ્રવૃત્તિ.
અહીં ખૂબ જ સંક્ષેપમાં આ વ્યાખ્યા બતાવી છે. સંક્ષેપમાં બતાવીએ તો વાંચનાર ઉલ્લાસપૂર્વક વાંચી જાય. મોટો ગ્રન્થ હોય તો એની વિશાળતા જોઈને જ વાચક મૂકી દે. તત્ત્વાર્થ સૂત્ર સંક્ષેપનો ઉત્કૃષ્ટ નમૂનો છે.
“પોમાહ્યાત્તિ સંપ્રદીતર” એમ હેમચન્દ્રસૂરિજીએ વ્યાકરણમાં નોંધ્યું છે. ઉમાસ્વાતિના સંગ્રહની તોલે બીજો કોઈ ન આવી શકે.
- ભદ્રબાહુસ્વામી જેવા કહે છે : હું મધ્યમ વાચનાથી સૂત્રોના અર્થ કહીશ. વિસ્તારથી કહેવાની મારામાં શી શક્તિ ?
૧૬૨ * * * * * * * * * * * * * કહે, કલાપૂર્ણસૂરિ-૩
