________________
૪૨ ]
મરાઠા કાલ
[ મ.
અભયસિંહૈ . એ રકમ તાત્કાલિક મોકલી આપવા દિલ્હી સરકારને જણાવ્યું, પરંતુ દિલ્હીની સરકારે પેશવા સાથેની અભયસિંગની સધિ અમાન્ય કરીતે એને પેશવાને ગુજરાતમાંથી હાંકી કાઢવા જણાવ્યુ, જે અશકય હાવાથી ગુજરાતમાંની મુદ્મલ સત્તાનો અંત નજીક આવ્યા. પેશવાએ અમદાવાદ અને એની આસપાસના પ્રદેશામાં લૂંટફાટ કરીને પેાતાની રકમ વસૂલ કરી.
મરાઠાઓનુ' ગુજરાતમાં સપૂણ વંસ
ત્ર્યંબકરાવ દાભાડેના અવસાન બાદ એના પુત્ર યશવંતરાવ દાભાડેને ગુજરાતનું સુકાનીપદ આપવામાં આવ્યું, પરંતુ એ સગીર હાવાથી પિલાજી ગાયકવાડને સેનાખાસખેલ( ખાસ સેનાની)ના ખિતાબ સાથે વહીવટકર્તા તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા, ત્યારથી ગુજરાતના રાજકારણમાં ગાયકવાડ સક્રિય બન્યા અને દાભાડે નિષ્ક્રિય થયા, ગુજરાતમાં મરાઠી વસને નિળ બનાવ વાના હેતુથી અભયસિંહું ડાકેાર પાસે પિલાજીની ૧૭૩૨માં હત્યા કરાવી તથા વડાદરાના ક્બજો લઈ લીધા. આ બનાવથી રાષે ભરાઈને ત્ર્ય ંબકરાવ દાભાડેની વિધવા માતા ઉમાબાઈએ ૩૦, ૦૦૦ના લશ્કર સાથે અમદાવાદ પર આક્રમણ કર્યુ.. કંચાજી કદમ, તથા પિલાજીના પુત્ર દમાજી ગાયકવાડ ૨ જાએ ઉમાબાઈતે પૂરતી સહાય કરી. અભયસિંહે ખ'ભાતના મુત્સદ્દી મેામીનખાન તથા પાટણથી ત્યાંના સૂબેદાર જવાંમર્દ ખાનને એમનાં લશ્કરા સાથે પાતાની મદ્દે ખેાલાવી લીધા. એણે અમદાવાદના કાટના તમામ દરવાજા બંધ કરાવી દીધા તથા મરાહાઓને ભારે લડાઈ આપવાને નિશ્ચય કર્યો. ઉમાબાઈના લશ્કરે જમાલપુર દરવાજા પાસે પડાવ નાખ્યા તથા વારવાર અમદાવાદના કોટ પર આક્રમણ કર્યાં. વળી એણે બહારથી કાઈ પુરવઠો અંદર ન જાય એની તકેદારી રાખી. આશરે નવ મહિનાના ધેરા બાદ અંદરના લશ્કરના પુરવઠો ખૂટી ગયા અને અભયસિંહને મરાઠાઓ સાથે સુલેહ કરવાની ફરજ પડી (૧૭૭૩). આ અનુસાર યુદ્ધ-દંડ પેટે અભયસિંહે મરાઠાઓને ૮૦,૦૦૦ રૂપિયા ચૂકવી આપવા તથા અમદાવાદ સહિત ગુજરાતના તમામ પ્રદેશ પર મરાઠાઓને ચાથ ઉધરાવવાના હક માન્ય રાખવા પડયો. ઉપરાંતમાં પોતાના લશ્કરના ખર્ચ વસૂલ કરવા મરાઠાઓએ શાહઆલમના રાજા પાસેતુ રસુલાબાદ નામે ઓળખાતુ અમદાવાદાનું સમૃદ્ધ પરુ લૂંટતાં એ વેરાન બન્યું. વડાદરાને મરાઠાઓએ ફરી કબજે કર્યું. અને દમાજી ગાયકવાડે એને પેાતાનું વડું મથક બનાવ્યું. વડેદરા ૧૭૩૪ માં ગાયકવાડની રાજધાની બન્યું,૧૧ જે સ્થાન એણે હિંદ સંધ સાથેના
