________________
સમકાલીન રાજે
ભારે નુકસાન થશે એ ભયે જૂનાગઢના કેટલાક આગેવાનોએ ગંડળના ઠાકર કુંભોજીને બોલાવી દરમ્યાનગીરી અને મધ્યસ્થી કરાવી ઝાલા કુટુંબને મુક્ત કરાવ્યું, જે પોરબંદર જઈ રહ્યું.
નવાબે પ્રથમ સેમ છકાર નામના નાગર અને થોડા દિવસ બાદ દયાળશેઠને દીવાનગીરી આપી. નવાબી કુટુંબ પણ નારાજ હતું તેથી નવાબનાં ફેઈ. સુલતાનાએ આરબ જમાદાર સુલેમાનની મદદથી મહાબતખાનને ઉપરકેટના કિલ્લામાં કેદમાં મૂક્યો અને પિતાના પૌત્ર મુઝફફરખાનની જુનાગઢના નવાબ તરીકે જાહેરાત કરી દીધી.
રાધનપુરનો નવાબ કમાલુદ્દીન આ તકને લાભ લેવા ચાહતો હતો અને મહાબતખાન તેમ મુઝકૂફરખાનને બાજુએ રાખી પિતાના પુત્ર ગાઝી-ઉદ્-દીનને જૂનાગઢનું તખ્ત અપાવવા માગતો હતો તેથી મોટું લઈ એણે જૂનાગઢ પર રાત્રે આક્રમણ કર્યું. દુર્ગરક્ષકોએ એને એ પ્રબળ સામનો કર્યો કે એ પીછેહઠ કરી રાધનપુર તરફ ચાલ્યો ગયો.
ગંડળના કુંભાજીએ આ તકે વચમાં પડી મહાબતખાનને ફેઈના સકંજામાંથી છોડાવી ફરી નવાબી તખ્ત સોંપ્યું. ફેઈના પૌત્ર મુઝફરખાન અને ફયાબખાનને જુનાગઢ ઉપર દાવો ન કરવાની શરતે રાણપુર ચોવીસી તેમજ ધંધુસર વગેરે આપવામાં આવ્યાં.
મહાબતખાને બહાર આવતાં જ દયાળ શેઠને દવાનગારીમાંથી મુક્ત કરી પિતાના સૈનિકોના પગાર ચૂકવવા પિતાનાં જ ગામડાંઓમાં લૂંટફાટ કરવા, માંડી, છતાં પણ પૂરું તે ન જ પડ્યું ત્યારે મેવાલાલ મુનશીને દીવાનગીરી સંપી. આ દીવાને રાજ્યતંત્રને મજબૂત કરવા પ્રયત્ન કર્યો, પણ એની મહેનતનું કાંઈ પરિણામ આવે તે પહેલાં એને રૂખસદ આપી ને એ સ્થાન નવાબે પિતાના. કાકા શેરમાનખાનને આપ્યું.
ફેઈ સુલતાના બેગમના મનમાં પૂરે અસંતોષ રહી ગયો હતો એટલે થયેલા સમાધાનને બાજુએ રાખી વેરાવળ બંદરનો એણે કબજે કરી લીધે. શેરઝમાનખાનની દાનત સારી નહોતી; એની ઈચછા જૂનાગઢની સત્તા સ્વાધીન કરવાની હતી તેથી કાબાર કથળાવા દીધો હતો અને સુલતાના સામે કાંઈ જ પગલું લીધું નહોતું. આ તકનો લાભ માંગરોળના શેખમિયાંએ ઉઠાવી. લીધો અને પ્રભાસ પાટણના દેસાઈ સુંદરજી નારણજીની સહાયથી સુલતાના પાસેથી વેરાવળ પડાવી લીધું.
