________________
સમકાલીન રાજે
[ ૧૮૯
તળાજાને કિલ્લો બારૈયા કોળીઓના તાબામાં હતું. આ લેકે સૌરાષ્ટ્રના કાંઠા ઉપર લૂંટ ચલાવતા અને પ્રસંગ મળતાં અંગ્રેજોનાં વહાણોને પણ આંતરી લૂંટી લેતા. અંગ્રેજોએ ઈ. સ. ૧૭૭૧ માં અખેરાજજીની મદદ માગી: ત્યારે અખેરાજજીએ દિલથી સહાય આપી. આ કારણે અંગ્રેજો એને તળાજા આપવા માગતા હતા, પણ અખેરાજજીએ શેત્રુંજી નદીના પશ્ચિમ ભાગમાં પ્રદેશ. વધારવાની અનિચ્છા બતાવતાં અંગ્રેજોએ રૂ. ૭૫,૦૦૦ માં એ કિલ્લો ખંભાત-- ના નવાબને વેચી નાખ્યો હતે.
અખેરાજજીને અંગ્રેજો સાથે ગાઢ સંબંધ હોવાને કારણે જ્યારે માધવ-- રાવ પેશવાએ રાબાને હાંકી કાઢેલે ત્યારે વડોદરાના રેસિડન્ટના કહેવાથી અખેરાજજીએ એને આશ્રય આપ્યો હતો અને પાછળથી પિતાના વહાણમાં બેસાડી મુંબઈ પહોંચતે કર્યો હતો.
રાવળ અખેરાજજીનું ઈ. સ. ૧૭૭૨ માં અવસાન થતાં એને મેટો પુત્ર. વખતસિંહજી ગાદીએ આવ્યો. આ સમયે ભાવનગરની સત્તા નીચે શિહેર ( તા શિહેર, જિ. ભાવનગર), ગુંદી (તા. ભાવનગર ), કોળિયાક (તા. ભાવનગર), વરતેજ (તા. ભાવનગર), ઉમરાળા (ઉમરાળા મહાલ), ત્રાપજ ? (તા. તળાજા–દાંતા), ભંડારિયા (તા. ભાવનગર) અને દિયર (તા.. તળાજા–દાંતા) મહાલ તેમ સરવૈયાવાડનો થોડો ભાગ અને ભાલ(હાલ જિ. અમદાવાદ)નાં કેટલાંક ગામ હતાં. તળાજાનો કિલ્લે (ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણે): ખંભાતના નવાબના તાબા નીચે હતા અને નવાબનો સૂબો નુરુદ્દીન એને હાકેમ. હતો. નવાબે વખતસિંહને સમજાવતાં વખતસિંહે એ ખરીદી લીધો. આને વિરોધ કરી ન રુદ્દીન એને સામને કરવા તૈયાર થયે. દરમ્યાન નાની લડાઈથી વખતસિંહે નૂદ્દીનનેશિકસ્ત આપી અને બ્રિટિશ સત્તાની મધ્યસ્થીથી રૂ. ૭૫,૦૦૦. ચૂકવવાના સ્વીકારી કિલ્લો હાથ કરી લીધે (ઈ. સ. ૧૭૭૩). પિતાના સસરા ઢાંકવાળા ખીમાભાઈ વાળા પાસેથી ભાવનગરને ગોરખી (તા. તળાજા-દાંતા) અને દેવળિયા (તળાજા–દાંતા) એ બે ગામ મળ્યાં હતાં. આ ખીમાભાઈને તળાજાને વહીવટ સેંપવામાં આવ્યું. જૂનાગઢના દિવાન અમરજીને નવાબે મરાવી નાખ્યા પછી જૂનાગઢનો કડપ ઢીલો પડતાં કાઠીઓ વગેરે જેરમાં આવ્યા અને લાઠીનાં અને લાઠીના ભાયાતનાં ગામ લૂંટવા લાગ્યા એટલે વખતસિંહ એ ભાગમાં સૈન્ય લઈ આવ્યો અને એણે કાઠીઓને હરાવી લાઠી અને લાઠી-ભાયાતોને પિતાના રક્ષણનીચે લઈ પિતાની સત્તા વધારી. એ વખતે એણે મહુવા છતી પિતાના ભત્રીજા હમીરને વાઘનગર (તા.મહુવા) જાગીરમાં આપ્યું. હમીર સાહસિક
