________________
પેશવાઈ સત્તાની પડતી
[ ૧૪૧
થયાં. એની અસર ગાયકવાડ કુટુંબ પર પણ પડી. મહારાજા આનંદરાવને નાનો ભાઈ ફત્તેસિંહરાવ એ વખતે પુણેમાં હતા તેને હેળકરના એક અમલદારે કેદ પકડયો. એને લશ્કર આપીને ગુજરાતમાં મોકલી તેફાને કરાવવામાં આવશે એવી દહેશત વડોદરાની રાજ્ય-કાર્યવાહક સમિતિ જે સીતારામ દીવાન. બનતાં અને વોકર આવ્યા પછી રચાઈ હતી તેણે ફરસિંહરાવને છોડાવવા માટે મેટી રકમ આપવાની તૈયારી બતાવી હેળકરને સંદેશે મેકલાવ્યો. એ સ્વીકારાતાં ફરસિંહરાવ અને એની માતાને ગુજરાત તરફ મોકલવામાં આવ્યાં. એમની સાથે આવવા નીકળેલા પીંઢારા સરદાર અહમદખાન તેમ હાળકરના લશ્કરની પકડમાંથી છટકી જઈને ફરસિંહરાવ એની માતા સાથે વડોદરા પહોંચી ગયો (ઓકટોબર ૨, ૧૮૦૩). ફરસિંહરાવે હવે વડોદરામાં રાણી ગહેનાબાઈની સાથે રહેવાનું રાખ્યું. મેજર વકરે પરિરિથતિ પર ચાંપતી નજર રાખી ફત્તેસિંહરાવને ગાદી પર બેસાડવા પઠાણે તોફાન ન કરે એ પણ જવાનું હતું. વળી આ સમયે મહારાજ આનંદરાવની માનીતી રાણી તખતાબાઈએ દીવાન સીતારામ અને રેસિડેન્ટ વૈકરને કેદ કરી, પઠાણે અને બીજાની મદદથી વડોદરા કબજે કરવાનું કાવતરું રેર્યું હતું, પણ એ ખુલ્લું પડી જતાં એના યજકોને શિક્ષા કરવામાં આવી ગાયકવાડ અને મરાઠા વિરહ ' '
પેશવાએ ગાયકવાડને ગુજરાતના પોતાના પ્રદેશને ઈજારો ફરી વાર વર્ષે સાડા ચાર લાખના દરે દસ વર્ષ માટે તાજે કરી આપે (ઓકટોબર ૨, ૧૮૦૪). હકીક્તમાં એ ભગવંતરાવ ગાયકવાડને આપવામાં આવ્યો હતો. ગાયકવાડે ૧૮૦૫ અને ૧૮૦૬ દરમ્યાન અંગ્રેજો અને મરાઠાઓ વચ્ચે થયેલી ઘણી લડાઈએમાં અંગ્રેજ પક્ષે સક્રિય ભાગ લીધો. અંગ્રેજોની હાળકર સાથે થતી નાની, મેટી લડાઈઓથી, હેળકરના ગુજરાત પરના આક્રમણનો ભય સતત રહેતે.. ૧૮૦૫ અને ૧૮૦૮ના કરાર
આ સંજોગોમાં અ ગ્રેજ સત્તાઓ અને ગાયકવાડ સત્તા વચ્ચે કરાર (The Definitive Treaty) થયા (એપ્રિલ ૨૧, ૧૮૦૫).૩૦ એની જોગવાઈઓમાં સહાયક દળમાં પાયદળની સંખ્યા ૩,૦૦૦ સુધી વધારવામાં આવી, એક યુરોપીય તોપખાનાની ટુકડી રાખવામાં આવી ને અંગ્રેજ સત્તાને જરૂર લાગે ત્યારે સૌરાષ્ટ્રમાં લશ્કરની એક ટુકડી મોકલવાનું ઠરાવવામાં આવ્યું. એના ખર્ચ માટે અગાઉ અપાયેલા ચેરાસી, ચીખલી, સુરતની ચૂથ અને ખેડા ઉપરાંત,
