________________
૮૮ ]
મરાઠા કાલ
[ પ્ર.
રઘુનાથરાવે યુરાપીય તાપખાનું લશ્કરી મદદ તરીકે મેળવવા માટે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા *ંપનીના મુંબઈના અધિકારીઓ સાથે વાટાઘાટો ચલાવી. એણે અંગ્રેજોને ગુજરાતમાં જ ખુસર પરગણાની ફળદ્રુપ જમીન આપવાની તૈયારી બતાવી, પરંતુ અંગ્રેજ અધિકારીએએ સાલસેટ, વસઈનગર, અને મુંબઈના બારામાં આવેલા નાના ટાપુઓ માટે માગણી કરી અને એમાંથી સહેજ પણ આધુ લેવાની તૈયારી ન બતાવી. પરિણામે વાટાધાટે તૂટી પડી.ર
૧૭૬૨ માં ૧૬ વર્ષીના પેશવા માધવરાવના વાલી તરીકે નિમાયેલા એના કાકા રઘુનાથરાવે રાધેાખાએ) સેનાપતિને હાદ્દો જાધવ કુટુંબના રામચંદ્રને આપ્યા. સેનાપતિના હાદ્દામાં વ્યક્તિને ફેરફાર થયા, પણ ગુજરાતના ત ંત્રમાં કઈ ફેરફાર થયા નહિ. જોકે પેશવા માધવરાવે એક સનદ દ્વારા દમાજીરાવને પાટણ બિજાપુર સમી મુંજપુર વડનગર વિસનગર સિદ્ધપુર ખેરાળુ અને રાધનપુર મરાઠી ફેાજના સરંજામ અને ખર્ચ માટે આપ્યાં (મા` ૨૧, ૧૭૬૩).૩
ટૂંક સમયમાં મહત્ત્વાકાંક્ષી અને સત્તાલેાભી રઘુનાથરાવે પેશવા માધવરાવ વિરુદ્ધ ખટપટા શરૂ કરી. કાકા-ભત્રીજા વચ્ચે મતભેદો વધતાં છેવટે રધુનાથરાવે પોતાના હેદ્દાનું રાજીનામું આપ્યું તે પોતાની પ્રવૃત્તિએ અલગ રીતે શરૂ કરી. એણે પોતાના માટે દસ લાખ રૂપિયાની કિ ંમતની સ્વતંત્ર જાગીર અને પાંચ મહત્ત્વના કિલ્લા માગ્યા, પરંતુ એનેા અસ્વીકાર થતાં એણે ગુપ્ત પ્રવૃત્તિઓ શરૂ કરી, જેમાં એણે જાતાજી ભેાંસલે અને નિઝામઅલીને ટેકે મેળળ્યેા.૪ આમ મે પક્ષે એકબીજા સામે તૈયાર થયા. દમાજીરાવે રહ્યુનાચરાવના પક્ષે જોડાવાનું પસંદ કર્યું. માધવરાવ પેશવા અને રઘુનાથરાવ વચ્ચે છેવટે તાંદુા અથવા રાક્ષસભુવન મુઢ્ઢામે લડાઈ થઈ ( ઑગસ્ટ ૧૦, ૧૭૬૩), જેમાં પેશવાને જ્વલંત વિજય થયા. દમાજીરાવે રઘુનાથરાવતે આ લડાઈમાં ભારે મદદ કરી હતી, આથી પેશવા એના પર નારાજ થયા. સૂબેદાર ગોપાળરાવ (લગ. ઈ.સ. ૧૭૬૭-૭૦ )
પેશવા તરફથી ગુજરાતમાં નિમાતા સૂબેદાર તરીકે ૧૭૬૭ માં ગેાપાળરાવને અમદાવાદ માકલવામાં આવ્યા, જેણે ૧૭૭૦ સુધી એ પદ પર રહી કામગીરી કરી.૫ એણે અમદાવાદમાં સરસપુર પાસે ગેાપાળવાડી કરાવેલી,
પેશવા માધવરાવ અને રધુનાથરાવ વચ્ચે રઘુનાથરાવે પેાતાની ખટપટી પ્રવૃત્તિએ ચાલુ રાખી. માજીરાવ ગાયકવાડ, જાતાજી ભેાંસલે અને ખીજાએ
અણબનાવ ચાલુ રહ્યો. નિઝામઅલી, હૈદરઅલી, સાથે વાટાઘાટા ચલાવી
