________________
પર્વત ઉપર ઉપદેશ આપ્યો હતો તેનો સંગ્રહ કરવામાં આવ્યો છે. તેમ નિયુક્તિકાર તથા ટીકાકાર શીલાંકાચાર્ય કહે છે.
कामं तु सासणमिणं कहियं अटठावयंमि उसभेणं। अट्ठाणंउतिं सुयाणं सोउण ते वि पबइया।।३९।।।
| (સૂત્રતા નિત્તિ) (તથા સૂત્રકૃતાંગ શીલાંક વૃત્તિ પત્ર પ૩) કથા આ પ્રમાણે
પ્રથમ તીર્થકર ઋષભદેવ રાજ્ય ત્યાગી પ્રવજિત થયા ત્યારે તેમણે સૌ પુત્રોને રાજ્ય વહેંચી સાધુ થયા હતા. તેમાંથી ભારત રાજાએ ચક્રવર્તી બનવા માટે ૯૯ ભાઈઓને પોતાનું અધિપત્ય સ્વીકારતા જણાવ્યું ત્યારે બાહુબલી સિવાયના ૯૮ ભાઈઓ પિતા ઋષભદેવ પાસે ગયા. ત્યારે ભગવાન ઋષભદેવે ૯૮ પુત્રોને સાંસારિક કામનાઓથી મુક્ત થવા ઉપદેશ આપ્યો. આ ઉપદેશ સાંભળી ૯૮ પુત્રો વિરક્ત થઈ સંયમ ગ્રહણ કરે છે. ૯૯માં બાહુબલીએ ભરતનું આધિપત્ય સ્વીકાર્યું નહીં તેથી બન્ને વચ્ચે યુદ્ધ થતાં બાહુબલીએ ભરત રાજાને હરાવ્યા. પરંતુ તે વખતે જ રણભૂમિમાં જ તેમને વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થતાં સંયમી બન્યા. આથી બરત મહારાજા ચક્રવર્તી બન્યા. ભગવાન ઋષભદેવે ૯૮ પુત્રોને આપેલો ઉપદેશ આ અધ્યયનમાં સંગ્રહિત કરવામાં આવ્યો છે. આ અધ્યયનનું નામ વૈતાલીય-યાલિય છે. સંસ્કૃતમાં તેને વૈતાલીય અને વૈદારિક કહેવામાં આવે છે.
કર્મ અથવા કર્મબીજને નાશ કરવા-વિદારણ કરવાનો ઉપદેશ હોવાથી આ અધ્યયનને વેતાલીય અધ્યયન કહેવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત વૈતાલીય છંદમાં ગાથાઓ હોવાથી પણ વૈતાલીય કહેવામાં આવે છે.
મોહરૂપ વૈતાલ-પિશાચનું સ્વરૂપ સમજવા માટે તેમજ સામાજિક, પારિવારિક, આધિ દ્વારા કેવી રીતે પરાજિત કરે છે. ક્યાં ક્યાં બચવું જોઈએ, કેવી રીતે બચી શકાય તે જાણવા માટે મોહરૂપી (જ્ઞાનધારા ૬-૭ ૪૪ જૈિનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-૭)
