________________
ગુરુવારનું મહત્ત્વ આલેખ્યું છે. તેમ જ એમની બધી કૃતિઓ પ્રાયઃ ખંભાતમાં જ રચાઈ છે. જેનો સંબાવતી તરીકે પણ ઉલ્લેખ છે. સને ૧૬૮૨ની સાલમાં એમણે પાંચ રાસાકૃતિઓ રચીને વિક્રમ સર્યો છે જે એમનો શ્રેષ્ઠ સર્જનકાલ કહી શકાય. પાદટીપને આધારે એમની નાનામાં નાની રાસકૃતિ “આદ્રકુમારનો રાસ'૯૭ ગાથાની છે અને મોટામાં મોટી કૃતિ “હીરવિજયસૂરિ રાસ' લગભગ ૬૫૦૦ ગાથાની છે.
આમ, શ્રાવક કવિ ઋષભદાસનું કવિત્વ એમના કાવ્યોમાં સોળે કળાએ ખીલ્યું છે.
એમના વિષે સમગ્રતયા વિચારતા ખ્યાલ આવે છે કે
સમૃદ્ધ ગ્રહસ્થ, શ્રેષ્ઠ શ્રાવક, સમર્થ સાહિત્યકાર, આજ્ઞાંકિત પુત્ર, ગૌરવશાળી વત્સલ પિતા, આદર્શ શિષ્ય, આદર્શ શિક્ષક અને આદર્શ પૌત્ર એ એમની વ્યક્તિત્વની કુંડળીમાં ઉચ્ચ સ્થાને રહેલા નવગ્રહો છે. તો ભાષા પર પ્રભુત્વ, શબ્દોનું સામર્થ્ય, અંલકારોનું આલેખન, રસનો રસથાળ, શબ્દ શક્તિનો પ્રયોગ, કથાત્મક શૈલી, ઉપદેશાત્મક શૈલી, વર્ણનાત્મક શૈલી અને પ્રતિપાદક શૈલી એ એમની કવિત્વની કુંડળીમાં ઉચ્ચસ્થાને રહેલા નવગ્રહો છે. જેને કારણે એમનું વ્યક્તિત્વ અને કવિત્વ ચિરસ્મરણીય બની ચોમેર પ્રસરી ગયું છે. શ્રાવક કવિ ઋષભદાસનું કર્તુત્વ - સાહિત્ય રસિક, શાસ્ત્ર રસક, ધાર્મિક માર્મિક-સાત્ત્વિકતાત્ત્વિક સાહિત્યના સર્જક, શ્રાવક કવિ ઋષભદાસે જ્યારે જ્યારે કલમ ઉપાડી છે ત્યારે ત્યારે કાંઈક ને કાંઈક નવલું સર્જન સર્જાયું છે. જેમ કે રાસ, ઢાલ, ગીત, સ્તુતિ, સ્તવન, સુભાષિત, સક્ઝાય, ચૈત્યવંદન, ચોવીશી, નમસ્કાર, પદ હરિયાળી કવિત, હિતશિક્ષા, આલોચના, દુરા, પૂજા, વેલિ, વિવાહલો, નવરસો વગેરે જે એમના વિશાળ કર્તુત્વની સાક્ષી પૂરે છે. “હીરવિજયસૂરિ રાસમાં જણાવ્યા મુજબ
“તવન અઠાવન ચોત્રીસ રાસો, પુણ્ય પસાયો દીઈ બહુ સુખવાસો, . ગીત થઈ નમસ્કાર બહુ કીધા, પુણ્ય મહિ લખી સાધુનિ દીધા.” જ્ઞાનધારા ૬-
૭ ૧ ૧૦ જૈિનસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-
