________________
મૈત્રીભાવ, કરુણા દ્વારા જ થઈ શકે છે. અહિંસાના આ વિધાયક સ્વરૂપને વિવિધ રીતે આચરણમાં મૂકી શકાય તેમ છે.
૧) સાધનશુદ્ધિઃ ધર્મને શુદ્ધ રાખવા માટે તેના પર આવરણ જેવા કે અંધવિશ્વાસ હિંસા, અનાચાર અવિચાર વગેરેને હટાવવા જોઈએ. અશુદ્ધ સાધનાવાળો (અહીં આ ધાર્મિક ભક્તિના અર્થમાં) ધર્મ તારક નહીં મારક નિવડે છે
૨) સકારાત્મકતા : કોઈપણ આચાર વિચાર માટે સકારાત્મકતા રાખવી જોઈએ. કોઈ સાથેના વર્તન-વ્યવહાર-વિચારમાં પણ આ Positivity અથવા તો સ્વીકાર કરવાની ભાવના જેથી સામા માણસની લાગણીને ઠેસ ન પહોંચે કે દુભાય નહીં ખૂબ અગત્યનો ભાગ ભજવે છે. અનેકાના ઉડાણમાં આ સકારાત્મકતા સમાઈ છે.
૩) સંકલ્પ : કોઈપણ વ્યક્તિ હિંસાનો મનોરથ કરે કે મનમાં સંકલ્પ કરે કે બીજાની હિંસા કરવી છે તો તે પાપથી પોતાના આત્માને જ દુઃખ પહોચાડે છે. - ૪) સમભાવ : દરેક પ્રાણી કે જીવ પર સમાનભાવ રાખી અહિંસક બનવાની વિભાવના ને આચરણમાં મૂકવી જોઈએ પછી તે જીવ સૂક્ષ્મ હોય કે મહાકાય પરંતુ સમભાવ એ અહિંસાનુ વિધેયાત્મક રૂપ છે.
૫) સહયોગ : સહાય અથવા સાથ આપી જીવને હિંસા આચરતા ઉગારવા જોઈએ.
૬) સમતા : ક્રોધ જેવા કષાયો હિંસાને ઉદીપ્ત કરે છે અને કારણરૂપ બને છે. આ માટે સમતા ભાવ રાખી અહિંસાને અનુમોદન આપવું જોઈએ. આ ઉપરાંત સંવેદના પ્રાણીના દુઃખો સાથે વેદના અનુભવવી, એ પણ અહિંસાનું પોષક તત્વ છે. સમજણ સહાનુભૂતિ વ. ભાવો અહિંસાના વિવિધ પ્રગટીકરણ છે.
આજે અહિંસાના વિધાયક સ્વરૂપે કરુણા અનુકંપાની ભાવના ઠેરઠેર જોવા મળે છે. ઘણી જગ્યાએ પાંજરાપોળ પશુ-પંખી ઢોરની જ્ઞાનધારા ૬-૭ ૯૧ નિસાહિત્ય જ્ઞાનસત્ર ૬-છે
