Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 82

તૃતીય પરિચ્છેદ ]
વેધશાળાની માહિતી તે, કાળગણનામાં પણ જબરો પલટો થયાનું જ માની સંશય ઉભો થાય છે, ત્યાં કાળગણના તે સમયે કેવી લેવું પડશે, કારણકે અત્યારસુધી પૂર્ણિમાંત મહિને ચાલતી હતી તેને પત્તો લગાવી, તે આધારે તેને ગણવાની રૂઢી પ્રચલિત હતી. તેને બદલે ચંદ્રની ગતિ સમય કાંઈક ચક્કસ કરી શકાય છે. અને તેમ થવાથી ઉપર મહિનાન કમ નિયત કરવાનું કરવાથી, અમાસાંત કેટલાયે વિવાદગ્રસ્ત ઐતિહાસિક મુદાઓના ઉકેલ મહિને ગણવાની શરૂઆત પણ આ સમયથીજ દાખલ
આવી જાય છે. એટલે આ વિષયનું ખાસ જ્ઞાન થઈ ગણાય.૩૩ આના પુરાવામાં આપણે જોઈ શકીએ ધરાવનારાઓએ, સ્વતંત્ર રીતે અને સંપૂર્ણતાથી છીએ કે વિક્રમ સંવત્સરને નિર્દોષકરવામાં, પ્રત્યેક મહિને આ આખોયે પ્રશ્ન વિચારપૂર્વક છણી લેવાની અમાવાસ્યાના દિવસે પૂરો કરી, શુકલપક્ષના પ્રતિપદાને આવશ્યકતા છેજ. નૂતન માસના પ્રારંભિક દિવસ તરીકે લેખવામાં આવે જેમ સર્વ ખાતામાં પ્રગતિ થતી દેખાઈ છે, તેમ છે. જ્યારે તેની પૂર્વે-દષ્ટાંત તરીકે મહાવીર સંવતની આ શાખા પણ બાકી તે નહીંજ રહી હોય એમ ગણનામાં-પૂર્ણિમાના દિવસને માસાંત લેખી, કૃષ્ણ
સહજ અનુમાન કરી શકાય છે. પ્રતિપદાને જ નવીન માસનો પ્રારંભિક દીન ગણવામાં તેના સિક્કાઓ આશ્ચર્ય જેવું તો એ છે કે આ આવતા હતા. જો કે વિક્રમના સમયબાદ કોતરાયેલા
| વિક્રમાદિત્યનું રાજ્ય તે સાઠ કેટલાક શિલાલેખમાં, ઋતુ અનુસાર પણ કાળગણના સાઠ વર્ષ જેટલા દીર્ધકાળ સુધી જેકે ચાલ્યું છે, પરંતુ કરાઈ હોય એમ નજરે પડે છે. આ બાબત મહત્ત્વની તેનાથી કયાંય અ૫સમયી અને કેટલાય અંશે ઉણા છે; જેથી તે વિષયમાં કાંઈક લખવાની ઈચ્છા પણ એવા રાજાઓના સિક્કાઓ જ્યારે ઘણી સંખ્યામાં થાય છે; પરંતુ તે વિષય આપણી મર્યાદાની બહાર છપાયેલી મળી આવે છે ત્યારે આવા તેજસ્વી અને કીતિહાઈ લાચારીથી છેડી દેવું પડે છે. બાકી કેટલાક શાળી રાજાનો એક પણ સિક્કો હજુ સુધી મળી આવ્યાનું પ્રસંગે જ્યાં સમયને નિર્ણય કરવામાં કોઈ પ્રકારે સંભળાયું જ નથી. વળી તેની પૂર્વના (એટલે ઈ. સ. પૂ.
| (૩૩) ઈ. ક, પૃ. ૩૧ માં જણાવાયું છે કે-In We. (૩૪) પૂર્ણિમાંત-પૂર્ણિમાને દિવસ જેને અંતે છે તે stern India, Kartika beginning Thursday, Sept એટલે કે પૂર્ણિમાના બીજે દિવસે કૃષ્ણપક્ષની એકમથી જે 18th. B. C. 57.: In Northern India, Purnima- નો માસ ગણવામાં આવે તે પદ્ધતિની ગણનાને પૂર્ણિમાંત mta begins with full-moon Chaitra, making માસ કહેવાય; તેનાથી ઉલટી પદ્ધતિ એટલે જેમાં અમાસને epoch Sunday February 23 rd. B. C. 57 or Ka- છેલો દિવસ ગણી, શુકલ પ્રથમાથી નવ માસ ગણાય તેને liyuga 3044 expired=પશ્ચિમ હિંદમાં (વર્ષની શરૂઆત) અમાસાંત મહિનાની પદ્ધતિ કહેવાય. કાર્તિક માસમાં ઈ. સ. પૂ. ૫૭ના સપ્ટેબરની ૧૮ તારીખ વધારે સ્પષ્ટ કરીએ તે:ને ગુરૂવારથી થઈ છે. અને ઉત્તર હિંદમાં ચિત્ર પૂર્ણિમાંતના
પૂર્ણિમાંત _ અમાસાંત, દિનથી એટલે ઈ. સ. પૂ. ૫૭ના ફેબ્રુઆરી ૨૩ ને રવિવારથી કાર્તિક વદ ૧ આશ્વિન વદ ૧ અથવા કલિયુગ ૩૦૪૪ વર્ષ સંપૂર્ણ થયા બાદ ગણવામાં કાર્તિક વદ ૦)) અશ્વિન વદ ૦)) આવે છે. (વળી જુએ ભા. પ્રા. રાજ. પુ. ૨ પૃ. ૩૯૦
કાર્તિક સુદ ૧ | કાર્તિક સુદ ૧
કાર્તિક સુદ ૧૫ | કાર્તિક સુદ ૧૫ તથા આ પુસ્તકમાં આગળ ઉપર જુઓ) એટલે કે ઉત્તર
માર્ગશીષ વદ ૧I કાર્તિક વદ ૧ હિંદમાં સંવતનો પ્રારંભ છ માસ અગાઉથી થયો છે અને
મતલબ કે બન્નેમાં સુદને માસ એક જ હોય છે પણ - પશ્ચિમ હિંદમાં પાછળથી થયો છે.
વદમાં તે પૂર્ણિમાંતમાં જે હોય તેની પુર્વને મહિના અમાઆ હકીકત સાબિત કરે છે કે, વિક્રમાદિત્યનું રાજ્ય સાંતમાં હાય. પશ્ચિમ હિંદમાં લંબાચલું હતું પણ તેની સત્તા ઉત્તરહિંદમાં આ વિષય આગળ ઉપર સમયગણનાના ખંડમાં ચર્ચાએટલે યુક્તપ્રાંતે, પંજાબ કે કાશિમરમાં ફેલાઈ નહતી. વામાં આવશે.