Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 252

તૃતીય પરિછેદ ]
રાજ્ય વિસ્તાર
૨૦૦
સામે વિજેતા પક્ષ છ જ માસમાં એ નબળો થઈ છતના-બને બનાને અધિકારી પણ રૂદ્રદામન પડયો કે, જયદાને ગુમાવેલ પ્રાંતે (અરે કહોને કે નથી જ એમ સહેજે દેખાઈ જાય છે. અવંતિ પણ ગુમાવી બેસે છે એટલે અવંતિની ગાદી વળી મહાક્ષત્રપ બે પ્રકારે થવાયાનું આપણને પણ ગુમાવી બેઠો હતો) ઉપર રૂદ્રદામને અધિકાર માલમ પડયું છે (જુઓ પૃ. ૨૦૪નું પત્રક કલમ નં. ૭); પણ મેળવી લીધો અને પાછો અવંતિપતિ પણ બની નેકરના એક પ્રકાર તરીકે ચ9ણ ક્ષત્રપને જે મહાક્ષત્રપ ગયો ? આવા અનેક પ્રશ્નોની લંગારને લંગાર ઉભી પદ અપાયું છે તેમાં હજી તેનું પરાક્રમ કારણરૂપ થઈ જાય તેમ છે. એટલે પુરવાર થાય છે કે, તેમનું મનાય પડે તેમ છે; પણ એક વાર તે અવંતિના મંતવ્ય મૂળથી જ ખોટું છે અને તેથી કરીને જે જે રાજાપરે ચડયો અને તદ્દન સ્વતંત્ર થયો ત્યારથી તેના દલીલ પિતે થીગડાં મારવા માટે આગળ ધરી છે તે વંશમાંના દરેકને, રૂદ્રદામનથી માંડીને આગળના સર્વેને, બધી અફળ નીવડી છે. મતલબ એ થઈ કે, ચ9ણ પરાક્રમથી તે પદે ચડવાપણું રહેતું જ નથી. પછી તે પછી રૂદ્રદામન તુરત જ ગાદીએ બેઠો છે, તેમજ બીનસ્વતંત્ર પ્રજાવાળા ટી. નં.૪૨ તથા ૪૪ ટાંકેલા દષ્ટાંતેણે પરાક્રમે ભલે મુલકે મેળવ્યા હશે અને ચણે તેની પેઠે, પોતે આપોઆપ જ મહાક્ષત્ર બની જાય છે. સેપેલ વારસામાં ઉમેરો પણ કર્યો હશે છતાં, શિલા- સાર એ થયો કે, રૂદ્રદામને ઉપરમ , જણાવેલ છે લેખમાં જેને નામોચ્ચાર થયેલ છે તે જમીન તે જીત મેળવી પણ નથી તેમ સ્વપર મથી મહાક્ષત્રપ તેણે મેળવી નથી જ પરંતુ વારસામાં મળી હતી. બન્યો પણ નથી, એટલે મહાક્ષત્રપ બનવાના કારણરૂપ
(૨) કે. આ. રે.માં પ્રા. રેસને જણાવ્યું છે કે પર તે જીત મેળવ્યાની માન્યતા પણ વધારે પડતી ગણાશે. (મૂળ શિલાલેખની પંક્તિ ૧૨મી) He conquered (૩) ઉપરના જ ગ્રંથકાર આગળ જતાં તેજ the Yaudheyas and twice defeated પુસ્તકમાં, પ્રશસ્તિની પંક્તિ નં. ૧૨માં “અg rગાSatkarni, the Lord of Dakshinapath, ગતિervજન= ઉઠી ગયેલા રાજાઓને પિતાના સ્થાને He himself acquired the name of પુનઃ બેસારવામાં આવ્યા હતા” આવા જે શબ્દો લખાયાં Mahakshatrap=તેણે (કદામને) યૌધેયાઝને જીત્યા છે તે ઉપર વિવેચન કરતાં પોતાને અભિપ્રાય જણાવે હતા અને દક્ષિણના સ્વામિ શાતકરણને બે વખત છે કે The reference to his re-installment હરાવ્યો હતો. (તેથી) તેણે મહાક્ષત્રપ પદ મેળવ્યું of deposed kings is indefinite=પદભ્રષ્ટ હતું. આ તેમના ઉદ્દગારો અત્યાર સુધી ચાલી રાજાઓને પાછો સ્વસ્થાને નિયુક્ત કર્યાની હકીકત આવતી રૂદ્રદામને મેળવેલ સ્વપરાક્રમની પ્રશંસા કર્યાના સંદિગ્ધ-અચોક્કસ છે. મતલબ કે આ કથન તેમને પરિણામે નીકળ્યા છે. એટલે તે પરાક્રમની વાત જ્યાં ભલે અનિશ્ચિત નહીં લાગ્યું હોય પણ શંકાસ્પદ તે આપણે ઉપરમાં નિરર્થક અને બિનઆધારની જ્યારે લાગ્યું છે જ. જ્યારે ખરી હકીકત આ પ્રશસ્તિમાંના પુરવાર કરી બતાવી છે ત્યાં અત્ર ટકેલ-હાર અને વીરતાનાં સર્વ વાળે, જેમ મારા માનવા મુજબ
(૫૨) જુએ મજકુર પુસ્તક પૃ. ૬૦.
ગુમાવી દીધા છે. આમ વારંવાર હેરફેર જાહેર કર્યા (૫૩) છતાં એક વખત માને કે મહાક્ષત્રપ પદ જેમ કરે તેને કાંઈ અર્થ ખરો કે? માન્યતા ચાલી આવી છે તેમ મેળવાતું હોય અને પોતે જણાવ્યું (૫૪) જુએ કો. ઓ. રે. પૂ. ૧૨૦ ટી. નં. ૧. છે તેમ, he himself acquired the name of Ma- (૫૫) જુએ પુ. ૨. પૃ. ૩૯૩થી આગળનું વર્ણન. hakshatrap હોય તો પછી જયદામને પણ મહાક્ષત્રપ પદ સુદર્શન તળાવને લગતું પરિશિષ્ઠ ; તેમાં એવા વિચાર તે લીધું છેજ (તેમના કહેવા પ્રમાણે જ) એટલે તેણે પણ દર્શાવ્યા છે કે, યશોગાન કરતાં જે વિશેષણે તેની પ્રશસ્તિમહાપરાક્રમ બતાવી અનેક મુલક જીત્યા કહી શકાયજ: માં જણાવાયાં છે તે સર્વ સમગ્ર રીતે સમ્રાટ પ્રિયદર્શિનત્યારે બીજી બાજુ વળી તેઓજ કહે છે કે તેણે તે મુલકો ને જ લાગુ પડતાં છે, નહીં કે રૂદ્રદામનને.
૨૭.