Page Text
________________
ચBણ શકો
[ નવમ ખંડ
રિચ્છેદ લખવા પડયા છે. તેમાંના દ્વિતીય પરિચ્છેદમાં તેમજ પુ. ૩માં પૃ. ૨૧૭થી ૨૨ સુધી નં ૧ની અને અનેક સંવત સાથે શક–સંવતનું પણું વર્ણન કરી પૃ. ૩૨૧-૨૨, ચોથાની ખાસ વિષય તરીકેની ચર્ચા બતાવાયું છે. ત્યાં એમ સિદ્ધ કરવામાં આવ્યું છે કે ઉપાડીને આપણે સાબિત કરી આપ્યું છે એટલે હિંદના ઉત્તર ભાગમાં જે શક-સંવત પ્રવર્તત જણાય તે બેને વર્જીને બાકીની બેને જ અત્રે વિચાર કરે છે તેની સાથે દક્ષિણ હિંદમાં પ્રવર્તી રહેલ શક સંવત રહે છે. બાકી રહેતી બે બીનાઓ-કુશાન અને સાથે કાંઈ સંબંધ જ નથી. એટલે કે બને ભિન્ન ચષ્ઠણની બાબત-એકજ સમયે ઉદ્દભવી છે. તેમની ભિન્ન છે. ત્યાં દિતીય પરિકેદમાં દક્ષિણ હિંદના ઉત્પત્તિનાં કારણ જુદાં જુદા છે પરંતુ તેમના પ્રારંભ શક વિશેની વિચારણા કરવામાં આવી હતી. એટલે સમય એક જ છે-એટલે આપણું કામ પુરતાં તેને અત્રે ઉત્તર હિંદના શક વિશે જ વિચાર કરવાનો છે. એક જ લેખીએ તે પણ હરકત જેવું નથી. તેમાંયે
ઉત્તર હિંદના શકસંવતના પ્રારંભ સાથે, નીચે કુશાન વંશના શકની બાબત તે અગાઉ ચર્ચાઈ દર્શાવેલ ચાર બનાવમાંથી કઈ એકની સાથે પણ ગઈ છે. એટલે અત્ર ચક્કણુ વંશની એકલાનીજ વિદ્વાની માન્યતા પ્રમાણે સંબંધ હોવાનું ધરાતું બાબત વિચારવી રહે છે. આવ્યું છે. (૧) નહપાણથી, (જેને શક પ્રજાને ધારી આપણે કહી ગયા છીએ કે ચઠણશક અને કુશનલેવાયો છે તેથી) તે શકને પ્રારંભ થયો હોય, શકને આરંભકાળ એક જ સમયનો ગણાય છે. હવે (૨) તેવીજ રીતે ચષણ ક્ષત્રપના વંશની આદિકે (૩) જ્યારે કક્ષાનકને કાળ ઈ. સ. ૧૦૩ ગણાય છે ત્યારે કશાનર્વશી રાજા કનિષ્કનો રાજ્યારંભ અથવા છેવટે ચડ્ઝણ સંવતને આરંભકાળ પણ છે. સે. ૧૦૩ જ (૪) પરદેશી આક્રમણકારોમાંના રાજા મેઝીઝ કે તેના કહેવો પડે તેમાં તે શંકા જેવું છે જ નહીં. પરંતુ વૈશજોમાંના અઝીઝ પહેલાથી કે બીજાથી તેને આરંભ, અત્ર જે આપણે સાબિત કરવું રહે છે તે એટલું જ ઈ. ઈ. થયા પણ હોય એમ મનાય છે. આ પ્રમાણે કે, તે આંક શી રીતે મેળવી શકાય છે? તેમજ તે ચાર માન્યતા અત્યારે ધરાવાય છે, કેમકે આ ચારે આંકવાળા શાકે પ્રવર્તાવવાનું કારણ શું છે અને કે વંશના પતિઓનું જોર, ઉત્તર હિંદમાં–વધારે પ્રબળ પ્રવર્તાવ્યો હતો? પ્રથમ પાયે જણાવવાનું કે આંક તે પણે જામવા પામ્યું હતું. તેમજ તેઓ દરેક કઈ થશય, નિશાની
સમયદર્શક નિશાની કહેવાય છે અને તેની ગણત્રી જાતિના છે એમ પાકે પાયે ઓળખ થઈ ન હોવાથી પાકે પાયે તથા વિના કસૂરે કરવી હોય તે, શિલાલેખ તે સને શક પ્રજાના અંશ તરીકે માની લેવાયા છે. અને સિક્કાને લગતાં જેટલાં સાધને મેળવી શકાય વળી શક પ્રજાથી તે સંવતસર ચાલુ થયા છે માટે તેટલાં મેળવીને તે પ્રમાણે આગળ વધવાથી જ ઈચ્છીત તેને શક સંવત ઠરાવી, જ્યાં જ્યાં સમયદર્શક આંકડા પરિણામે પહોંચી શકાય. તેમાં અને તે આપણે નજરે પડયાં, ત્યાં ત્યાં તે સર્વેને ઈ. સ. ૭૮ સાથે તેની આદિને જ સમય મેળવવો છે એટલે તે વંશના હિસાબ મેળવીને, સમયદર્શન કરાવવામાં આવ્યું છે. આ પાછળના રાજાઓને બદલે પૂર્વના અથવા એકદમ પ્રમાણે વસ્તુસ્થિતિ ઈતિહાસમાં પ્રવર્તી રહેલી દેખાઈ શરૂઆતના રાજાઓના જ શિલાલેખ અને સિક્કાને છે. તે સ્થિતિ વાસ્તવિક છે કે તેને લીધે અનેક ગુંચવણે તપાસવા પડશે. તે કામ માટે પ્રથમના બે ત્રણ ઉભી થવા પામી છે? તે સમજી લેવાની જરૂર છે. રાજાની જ વિચારણાં પરતી નિવડવા સંભવ છે કેમકે ઉપરની ચાર બીનામાંથી બેન-નં. ૧ અને નં.
ન. તેમને લગતી તથા પ્રકારની જે સામગ્રી પ્રાપ્ત થઈ
૨ યશની તથા ૪ વાળી બીનાને-ઈ. સ. ૭૮ વાળા શક સંવત છે તેમાં આંકને નિર્દોષ થયેલ પણ માલૂમ પડે છે સાથે બિલકુલ લાગતું વળગતું નથી એમ પ્રસંગોપાત જ. આવા પ્રથમના ત્રણનાં નામ ષતિક, ચઠેણ
(8) જુએ : ૩ પ. ૧૪, ૧
(ઢી . ૭)
પ. ૩૫૦ તથા તેની ટી. નં ૭૮.
| SR No. | 032486 |
| Book Title | Prachin Bharat Varsh Part 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Tribhuvandas Laherchand Shah |
| Publisher | Shashikant and Co |
| Publication Year | 1938 |
| Total Pages | 496 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 17 MB |