Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 182

-
--
----
-
-
--
-
--
-
-
-
-
- - પ્રથમ પરિચછેદ ]
કડફસીઝના સંબંધ વિશે
- ૧૩
ભાષાને છે અને તેને સમાર્થી શબ્દ, ગ્રીક ભાષામાં હોવાથી, ભલે કડફેસીઝ પહેલાના સિક્કા પંજાબમાંથી Kozolo=ક્ષત્રપ એ થાય છે. એટલે કે કડફસીઝ મળી આવતા હોય છતાં ત્યાં તેની સત્તા સ્થાપિત તો કોઈક રાજાનો એક સરદાર યા ક્ષત્રપ અથવા પામી જ હતી એવું ભારપૂર્વક તે કહી ન જ શકાય.' આપણી હિંદી ભાષામાં કહે તો સૂબો જ માત્ર હતો જોકે પુરાણોના આધારે મિ. મજમુદારે જે અભિપ્રાય એવું ઠરે છે. આ બાબતની ખાત્રી, એક બાજુથી બાંધ્યો છે તે ઉપરથી ફલિતાર્થ એમ નીકળી શકે તેણે પાંચ પ્રજાની સરદારી લીધી હતી, એ હકીકત છે કે, કડસીઝ પહેલાનું રાજય હિંદમાં થવા પામ્યું ઉપરથી જેમ આપણને મળતી જાય છે તેમ આગળ નથી. તેમાં તેણે કેઈનું નામ સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું તે ઉપર વેમ-કડફરસીઝ બીજાનું વૃત્તાંત લખતાં અન્ય નથી જ, પરંતુ ઈતિહાસના જ્ઞાનથી આપણે તે પ્રમાણેની હકીકત ઉપરથી પણ મળી રહે છે. વળી આ કુશાન ગણત્રી જરૂર કરી શકીએ છીએ. તેઓ લખે છે કે, કડસીઝ જ્યારે બટાન અને તિબેટ તરફથી ઉતરી “The Puranas mention 8 Greek rulers આવેલ છે ત્યારે માનવું રહે છે કે તે પોતે આ of India=હિંદના આઠ ગ્રીક રાજા હોવાનું પુરાણોમાં પ્રદેશના કોઈ જબરદસ્ત ચીનાઈ શહેનશાહને જ૮૦ જણાવાયું છે.” આ કથન મૌર્યન સામ્રાજ્યની સૂબો પણ કદાચ હોય.
પડતી થયા બાદ અને શુંગવંશી વૈદિકમતના રાજાઓ હવે બીજું કારણ જે તેના સિક્કા પંજાબમાંથી મળી અવંતિપતિ થયા હતા તે સમય બાદની સ્થિતિ આવવાની સંભાવના છે તે વિશેની તપાસ કરીએ–હજુ વર્ણવતાં તેમણે ઉચાર્યું હોય એમ મનાય છે. એટલે ચોક્કસ થતું નથી કે, તેને અમલ તે પંજાબ ઉપર શબ્દ કે માત્ર “ગ્રીક રાજા” બતાવવા માટે જ જામ્યા હતા કે કેમ ? જો કે ત્યાંથી સિક્કાઓ મળી ' વપરાયો છે, છતાં તેમાં સર્વ પરદેશી પ્રજાના રાજા આવતા જાય છે; છતાં તેથી કરીને નક્કી પણે તે (foreigners) કહેવાનો ભાવાર્થ રહ્યો દેખાય છે. ન જ કહી શકાય કે તે પ્રાંત તેની હકુમત તળે ખરેખર અને તે હિસાબે જે આઠની સંખ્યા તેમણે કલ્પી છે તે આવ્યો જ હતા. કેમકે, તેના પુત્ર કફસીઝ બીજાના આ પ્રમાણે બતાવી શકાશે. પ્રથમ ગ્રીક રાજા જે હિંદ વખતે તે પ્રાંત ભલે પ્રથમવાર જ હકુમતમાં આવ્યો હોય ઉપર ચડી આવ્યું હતું તેનું નામ યુથીડિમાસ છેજ. છતાંયે કડફસીઝ પહેલાના સિક્કા ત્યાંથી પણ મળી પણ તેણે તે માત્ર લુંટફાટ ચલાવીને મળ્યું તેટલું આવે ખરા. તેમજ કડફસીઝ બીજાના સમયે પણ ત્યાં ધન પિતાના વતન લઈ ગયા સિવાય બીજું વિશેષ પ્રચલિત રહ્યા હોય એમ પણ માની શકાય ખરૂં કાર્ય કર્યું નથી. એટલે તેનું નામ આપણે પણ હિંદના કારણ કે એક રાજનું રાજ્ય બંધ થતાં જ, તેના રાજા તરીકેની ગણનામાં લીધું નથી (જુઓ પુ. સિક્કાઓની વપરાશ કાંઈ તુરત જ બંધ થઈ જતી ૩, પૃ. ૧૪૮.). તે બાદ તેને પુત્ર (૧) ડીમેટ્રીઅસ (૨) નથી. અલબત્ત એટલું ખરું કે, ગતરાજાના નવા સિક્કા અને સરદાર મિનેન્ડર એમ બે યવન પતિઓ તથા તે પડાતા બંધ થઈ જાય, પરંતુ જે ચાલુ થઈ ગયા બાદ પાંચ ઈડે પાર્થિઅન્સ, નામે (૩) મેઝીઝ (૪) હોય તે તે ઉપયોગમાં લેવાતા જ રહે. ઉપરાંત અઝીઝ પહેલે (૫) અઝીલીસીઝ (૬) અઝીઝ બીજે પાસે પાસેના પ્રદેશના વેપારીઓની લેવડદેવડમાં પણ (૭) અને ગેડફારનેસ મળી, પાંચ શહેનશાહ આવી તે વપરાયા કરે. આવી સ્થિતિ સિક્કાઓ સંબંધમાં ગયા છે; અને છેલ્લે (૮) વેમ કડફસીઝને ગણુ રહે
(૮૦) જુએ ઉપરની ટી. નં. ૬૮માં “he was વર્ણન તે ઉપરથી તે એમ દેખાય છે કે, તેનું રાજ્ય કાબુલના defeated by a Chinese rival=તેને ચિનાઈ હરીફે પ્રાંત સુધીજ લંબાયું હતું, હરાવ્યો હત” તેવા અંગ્રેજી શબ્દાવાળું મૂળ અવતરણ. (૮૨) જુએ હિં. હિ, પૃ. ૫૫૨
(૮૧) એ તેના સિક્કાનું (૫.૨૫.૧૨૦ આંક નં. ૮૫)