Prachin Bharat Varsh Part 04

SR No.: 032486
Original Sutra Author: N/A
Author: Tribhuvandas Laherchand Shah
Publisher: Shashikant and Co
Publication Year: 1938
Total Pages: 496
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 17 MB

Page 107

વિક્રમ સંવત
[ અષ્ટમ ખંડ છે; અને તે ઉપર જણાવ્યા પ્રમાણેનો) અર્થ ભેદ જે સમયનું આલેખન આ પુસ્તક માટે આપણે ભાગ્યે જ વ્યાજબી ગણી શકાય. અન્ય વિદ્વાને આ ઠરાવ્યું છે તે એક હજાર વર્ષના કાળમાં હિંદની ભૂમિ બાબતનું સ્પષ્ટિકરણ કરતાં જણાવે છે કે The ઉપર ચારેક સંવત્સરને ઉપયોગ કરવામાં આવ્યાનું term Samvat does not apply exclus- મને જણાયું છે. તેમનાં નામ આ પ્રમાણે છે (૧) vely to the era of Vikramaditya, Cole- મહાવીર સંવત (૨) ચેદિ સંવત૧૭ (૩) ક્ષહાટ brooke first corrected this erroneous સંવત અને (૪) વિક્રમ સંવત. આ નામો તેમના supposition in regard to the Bhupal વપરાશ માટેના સમયના અનુક્રમવાર પ્રમાણે ગોઠવ્યાં dynasty, the Samvant of the Gour છે. તેમાંને નં. ૧, ૨, અને ૪ એમ ત્રણ સંવત્સર Inscriptions, Col. Todd in regard to હિંદી પ્રજાના છે. જ્યારે માત્ર નં. ૩ એક અહિંદી Vallabhi Samvat and Kiripatrick in પ્રજાનો છે. વળી નં. ૧ અને નં. ૩ની ઉત્પત્તિ તથા regard to Newar era (A. D. 880 ) of વપરાશ વિષેની માહિતી કાંઇક અંશે ઉપરમાં જણાવી Nepal=સંવત શબ્દ ખાસ ખાસ કાંઈ વિક્રમાદિત્યના ગયા છીએ. તેમજ તે વિષેની અન્ય કોઈ વિશેષ સંવત માટે જ વપરાતું નથી. ગૌર શિલાલેખમાંના જણાવવી બાકી રહેતી નથી. બાકીના ને, ૨ વિષે ભપાલ વંશના સંવત સંબંધીની ભ્રામક માન્યતા પ્રથ- જ્યારે ચેદિવંશને ઇતિહાસ લખીશું (જે આગળ ઉપર મમાં મિ. કબુકે ભાંગી હતી; તે જ પ્રમાણે કર્નલ આલેખવાનું છેત્યારે જણાવવામાં આવશે. એટલે રેડે વલભી સંવત પરત્વેની અને મિ. કર્કપેઢીકે નં. ૪ વાળા વિક્રમ સંવત્સરને લગતું જ વર્ણન કરવું નેપાલના નેવાર (ઈ. સ. ૮૮૦ સંવત પરત્વેની) સંવત અત્ર બાકી રહે છે, ભૂલ ભાંગી હતી.
વિક્રમ સંવત ઉપર પ્રમાણે વિક્રમ સંવતના પ્રારંભને ઇતિહાસ આ વિક્રમ સંવત્સરના સ્થાપકના નામ વિષે જાણો. સમસ્ત ભારતવર્ષના ઉત્તર ભાગમાં-એટલે જો કે બહુ મતભેદ તે નથી જ, છતાં કિચિ અંશે ઉત્તર હિંદમાં-જ્યાં જ્યાં હિંદી રાજાને અમલ હતા છે તે ખરે જ. વળી અલ્પ સમય સુધી ચાલુ રહીને ત્યાં ત્યાં લગભગ સર્વત્ર આ સંવત્સરને ઉપયોગ તે લુપ્ત થઈ ગયાનું અને પાછો પુનર્જીવન પામ્યાનું થવાની શરૂઆત થઈ ગઈ. જ્યારે દક્ષિણ હિંદમાં જણાયું છે એટલે તેની સત્યાસત્યતા વિષે પણ વળી જુદી જ સ્થિતિ પ્રવર્તતી થઈ હતી તે આપણે અનેક વિદ્યમ પેદા થયા છે. ઉપરાંત તેની આદિના આગળ ઉપર જોઈશું.
સમય માટે પણ મતમતાંતરે પ્રચલિત થયેલ નજરે
(૧૫) જુઓ. ઈ. એ. પુ. ૨૦, પૃ. ૪૦૪; ઈ. એ. પુ. કામ ચલાવ્યું રાખ્યું છે, જેથી ઘણી કદર્યના ઉભી થવા ૩૭. પૃ. ૪૬: પ્રીસેસ ઈન્ડિયન એન્ટીકવીટીઝ યુસંકુલ પામી છે; આવાં દાંત અનેક છે, પણ એક બે અન્ન માત્ર ટેબલ્સ પુ. ૧ પૃ. પરપ.
દર્શાવીશ; દેવટ્ટીગણી ક્ષમાશ્રવણને કાળ ૫૧૦ અને હરિભદ્ર (૧૧) એટલે એમ અર્થ સમજો કે જે ભૂમિમાં જે સૂરિને કાળ ૫૮૫ વિક્રમ સંવત તેઓએ ગણાવ્યા છે સંવત્સર ચાલતું હોય તેને નિદેષ કરવા માટે માત્ર જ્યારે તે છે બીજો જ સંવતસર---તે પછી હાથીગુફામાં સંદરાર રાખુ જ જણાવાય. પરંતુ કો સંવત્સર તે કહેવાય અને સહસ્ત્રોમના ખડકલેખમાંના આંકને ‘મહાવીર સંવત’ (એટલે કે તેનું વિશેષનામ જે હોય તે ) તે અધ્યાહાર રાખે. માનવામાં કાંઈ હરકત નજ આવી શકે ]. [આ પદ્ધતિની વપરાશ જૈન સંપ્રદાયના લહિયાઓએ પણ વળી આગળ ઉ૫ર ટી નં. ૩૨ જુઓ. પિથી લખવામાં કરેલ છે; છતાં તેને ઉકેલ કરનારાઓ અજાણ (૧૭) ઉદાહરણ માટે હાથીગુફાના લેખમાંની છઠ્ઠી દેવાથી તેવા સવસરના આંકને વિક્રમ સંવત્ માની લઈ પંક્તિ જુઓ.