________________
૧૭૨
કથનને તફાવત
[ દ્વિતીય
અને મહાક્ષત્રપ કહેવાય જ, તેમાં કિમત કે કૃપાદૃષ્ટિનું અવલંબન હેાય જ નહીં. (૨) ક્ષત્રપ તે મહાક્ષત્રપને છ પુત્ર-યુવરાજ અથવા તેના અભાવે દત્તક ગાદીવારસ હેવો જોઈએ. આ પ્રમાણે લેહીગ્રંથીનું નિકટનું જોડાણું જ હોય. (૩) તેમ ક્ષત્ર અને મહાક્ષત્રપ અને એકેકની જ સંખ્યામાં રહેવાના. એક સમયે અને એક રાજ્યમાં એક કરતાં વધારેની સંખ્યા તેમની હોઈ શકે જ નહીં. કર્યું કથન વધારે સ્પષ્ટતાવાળ અને માનનીય છે કે તે વાચકવૃંદને અનુભવમાં આવે તે ખરું.
અત્ર જે સર્વસામાન્ય હકીકતનું ખાન આપવાનું રહેતું હતું તે પણ પુરૂ થાય છે.
ને પછી બીજી પ્રજા પક્ષવાઝ અને પાર્થિઅન્સ કહી છે. એટલે તેનું વર્ણન હાથ ધરવું જોઈએ; પણ યાન પ્રજાને સત્તાકાળ આથમી જતાં, ક્ષહરાટ પ્રજાને સત્તાનો ઉદય થયો છે; એટલે સમયની ગણનાથી તેનું વૃત્તાંત પ્રથમ લઈ લેવું એમ લાગ્યું છે, કેમકે તેમ કરવાથી એક તો રાજકીય સ્થિતિનું અનુસંધાન મળી રહે છે તેમ બીજી રીતે ઐતિહાસિક વસ્તુસ્થિતિ સમજવાની સુગમતા વધતી જાય છે.
