________________
୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬୧୬ નીડર જૈન ચિંતક વા. મો. શાહ (સ્વર્ગસ્થ વાડીલાલ મોતીલાલ શાહ)
In ડૉ. સુધા નિરંજન પંડ્યા
(જન્મ : ૧૭-૭-૧૮૭૮; અવસાન : ૨૧-૧૧-૧૯૩૧) જન્મ સ્થાનકવાસી જૈન અને કર્મે સાચા અર્થમાં “જેને એવા વા.મો. શાહ ક્રાંતિકારી સુધારક, નીડર પત્રકાર, સ્વતંત્ર ચિંતક, સમર્થ ગદ્યકાર તથા માનવજીવન, સમાજ અને ધર્મ સાથે નિસબત ધરાવનાર ખુમારીવાળા માણસ હતા. જીવન ખાતર કલાના તેઓ ઉપાસક હતા, એમના ચિંતનમાં અનુભૂતિનો રણકો સતત સંભળાતો રહે છે. સાચા “જૈન”ને ઓળખાવતાં તેઓ કહે છે - “શ્રાવકમાં જ્યારે જ્ઞાનશક્તિ અને ક્રિયાશક્તિ પ્રગટે ત્યારે - એ બે પાંખો ફુટે ત્યારે તે વ્યક્તિ” અથવા “જૈન” કહેવાય. જન' પર બે પાંખો - બે માત્રાઓ - બે તાકાદો - ફુટતાં તે “જૈન” કહેવાય.” (“જેનદીક્ષા' - ૫૧૩૨). “જનતાની અપેક્ષાએ જ “જૈન” શબ્દ પ્રયોજાયો છે. જનતાને મદારીના વાનર બનવું ન પાલવવું જોઈએ પણ સામાન્ય જનતા તો “પ્રેરિત ગતિ'નું જ પરિણામ છે. જનમાંથી “જૈન” બનવાની સંપ્રદાય નિરપેક્ષ સાધનપ્રક્રિયાનો અર્થ વાડીલાલને અહીં અભિપ્રેત છે. “પ્રેરિત ગીત'વાળા માનવજીવનનું “ગતિ અને પ્રગતિના જીવનમાં રૂપાંતર ગરવાનો માર્ગ ચીંધી એક પથપ્રવર્તક તત્ત્વજ્ઞ તરીકેનું કાર્ય એમણે સ્વેચ્છાએ સ્વીકાર્યું છે.
પોતાના પુસ્તક કે લેખના શબ્દનો ઉલ્લેખ કરવાનું કદી ટાળ્યું જેનહિતેચ્છું', “જેનસમાચાર', “જૈન દીક્ષા' વગેરે શીર્ષકો જોઈ તત્કાલીન જેનેતર સમાજ એમનાં લખાણો વાંચવાનું ટાળતો અને “જેન'ના આદર્શને અને આગ્રહને વળગી રહ્યા હોવાથી જૈનસમાજને તેઓ સત્ય અને હિતકર જરૂર કહેતા પરંતુ પ્રિય લાગે તેવું કહી શકતા નહિ એટલે જૈનસમાજ ઉપરાંત કેટલાક મુનિવરો એમની કલમથી નારાજ હતા. મધ્યકાલીન
શ્રુતજ્ઞાનનાં અજવાળા
૯૧
