________________
દ્રવ્યલેશ્યા શુભાશુભ ભાવ અનુસારે અનેક વર્ણાદિને ધારણ કરવા છતાં પોતાનું મૂળસ્વરૂપ છોડીને, સર્વથા ભાવલેશ્યાનુસારે પરિણમતી નથી. પણ કાંઈક અંશે જ ભાવલેશ્યા રૂપે પરિણમે છે. તેથી પોતાનું મૂળસ્વરૂપ ક્યારેય સંપૂર્ણતયા અન્યલેશ્યરૂપે બદલાઈ જતું નથી એટલે દેવ-નારકને પોતાના ભવ સુધી દ્રવ્યથી એક જ વેશ્યા હોય છે અને ભાવથી છ માંથી કોઈપણ વેશ્યા હોય છે.
દા.ત. મહાવીરસ્વામીને ઉપસર્ગ કરી રહેલા સંગમદેવને દ્રવ્યથી તેજોલેશ્યા હોય છે અને ભાવથી કૃષ્ણલેશ્યા હોય છે. તથા નારકોને સમ્યકત્વ પ્રાપ્તિ વખતે દ્રવ્યથી અશુભલેશ્યા હોય છે અને ભાવથી શુભલેશ્યા હોય છે.
દેવ-નારકો જે લેગ્યામાં જન્મે છે. તે લેશ્યા તેઓને પૂર્વના ભવમાં લેવા જાય છે અને પરભવમાં મૂકવા પણ જાય છે. તેથી દેવનારકને પૂર્વના ભવનું એક અંતર્મુહૂર્ત અને પરભવનું એક અંતર્મુહૂર્ત સહિત જન્મથી મરણ સુધી એક જ દ્રવ્યલેશ્યા હોય છે.
- યુગલિક તિર્યંચ-મનુષ્ય અને ભવનપતિ-વ્યંતરને પહેલી-૪, જ્યોતિષી અને પહેલા-બીજા દેવલોકમાં તેજો, ત્રીજા-ચોથા-પાંચમા દેવલોકમાં પદ્મ અને છટ્ટાથી અનુત્તરદેવમાં શુકુલલેશ્યા હોય છે. પહેલી-બીજી નરકમાં કપોત, ત્રીજીનરકમાં કાપોત-નીલ, ચોથી નરકમાં નીલ, પાંચમી નરકમાં નીલ-કૃષ્ણ, છઠ્ઠી નરકમાં કૃષ્ણ અને સાતમી નરકમાં તીવ્રકૃષ્ણલેશ્યા હોય છે. એકેન્દ્રિયને પહેલી-૪, વિકલેન્દ્રિય અને અસંજ્ઞી- પંચેન્દ્રિયને ત્રણ અશુભ લેગ્યા હોય છે અને સંગીતિર્યંચમનુષ્યને છ લેગ્યા હોય છે. ભવ્યમાર્ગણા - ભવ્યમાર્ગણા - ૨ પ્રકારે છે.
