________________
(૧) મન અને ઇંદ્રિયની સહાયતાથી વસ્તુમાં રહેલા વિશેષધર્મને જણાવનારી આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને મતિજ્ઞાનોપયોગ કહે છે. (૨) શાસ્ત્રાદિના શ્રવણથી કે વાંચનથી શબ્દની સાથે અર્થની વિચારણાવાળો બોધ કરાવનારી આત્મિક શક્તિના વ્યાપારને શ્રુતજ્ઞાનોપયોગ કહે છે.
(૩) મન અને ઇન્દ્રિયની સહાયતા વિના માત્ર રૂપી દ્રવ્યના વિશેષ ધર્મને જણાવનારી આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને અવધિજ્ઞાનોપયોગ કહે છે.
(૪) મન અને ઇન્દ્રિયની સહાયતા વિના અઢીદ્વીપમાં રહેલા સંશી જીવોના મનના વિચારોને જણાવનારી આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને મન:પર્યવજ્ઞાનોપયોગ કહે છે.
(૫) એકી સાથે સર્વદ્રવ્યના સર્વપર્યાયોમાં રહેલા વિશેષધર્મને જણાવનારી આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને કેવલજ્ઞાનોપયોગ કહે
æ·
(૬) મન અને ઇંદ્રિયથી વસ્તુમાં રહેલા વિશેષધર્મને જણાવનારી સમ્યક્ત્વ રહિત જીવની આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને મતિઅજ્ઞાનોપયોગ કહે છે.
(૭) શાસ્ત્રાદિના શ્રવણથી કે વાંચનથી શબ્દની સાથે અર્થની વિચારણાવાળો બોધ કરાવનારી સમ્યક્ત્વ રહિત જીવની આત્મિકશક્તિના વ્યાપારને શ્રુત-અજ્ઞાનોપયોગ કહે છે.
(૮) મન અને ઇંદ્રિયની અપેક્ષા વિના માત્ર રૂપી દ્રવ્યના વિશેષધર્મને જણાવનારી સમ્યક્ત્વ રહિત જીવની આત્મિક શક્તિના વ્યાપારને અવધિ-અજ્ઞાનોપયોગ(વિભંગજ્ઞાનોપયોગ) કહે છે.
૪૩
