________________
આરંભ-સમારંભ કરવાથી જે સ્થાવર અને ત્રસજીવોની હિંસા થાય છે, તે પ્રાણની અવરિતિ કહેવાય છે. એટલે અવિરતિ ૨ પ્રકારે છે. (૧) ઇન્દ્રિયની અવિરતિ અને (૨) પ્રાણની અવિરતિ. (૧) ઇન્દ્રિયની અવિરતિ -
(1) ઉનાળામાં ઠંડા પવનથી આનંદ અને ગરમ પવનથી ઠેષ થવા છતાં તે પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે સ્પર્શેન્દ્રિયની અવિરતિ કહેવાય છે.
(2) શેરડીનો રસ પીવાથી આનંદ અને લીંબડાનો રસ પીવાથી દ્વેષ થવા છતાં તે પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે રસનેન્દ્રિયની અવિરતિ, કહેવાય છે.
. (3) સુંગધ આવવાથી આનંદ અને દુર્ગધ આવવાથી દૈષ થવા છતાં તે પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે ધ્રાણેન્દ્રિયની અવિરતિ કહેવાય.
(4) રૂપાળો માણસ જોવાથી આનંદ અને કાળો માણસ જોવાથી દ્વેષ થવા છતાં તે પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે ચક્ષુરિન્દ્રિયની અવિરતિ કહેવાય છે.
(5) પ્રિયવ્યક્તિના શબ્દો સાંભળવાથી આનંદ અને અપ્રિય વ્યક્તિના શબ્દો સાંભળવાથી શ્વેષ થવા છતાં તે પ્રવૃત્તિથી અટકવું નહીં, તે શ્રોત્રેન્દ્રિયની અવિરતિ કહેવાય છે.
(6) ઇષ્ટ-અનિષ્ટ વિષયનું ચિંતન કરવાથી રાગ-દ્વેષ થવા છતાં મનને ઈષ્ટ-અનિષ્ટવસ્તુનું ચિંતન કરતુ અટકાવવું નહીં, તે મનની અવિરતિ કહેવાય છે.
૨૦૬ છે
