________________
સર્વધર્મસમભાવ ભારતની ભૂમિને ધર્મ અને આધ્યાત્મિકતાનું પિયર ગણવામાં આવે છે!
માનવજીવનમાં ધર્મનું ઘણું મહત્ત્વનું સ્થાન છે. વિશ્વમાં ભાગ્યે જ એવો કોઈ પ્રદેશ હશે જ્યાં એક અથવા બીજા પ્રકારના ધર્મનું પાલન ન થતું હોય. ધર્મ વિનાના માનવજીવનની કલ્પના શક્ય નથી. આજના વૈજ્ઞાનિક યુગનો માનવી પોતાને નાસ્તિક તરીકે ઓળખાવવાની સ્વતંત્રતા દર્શાવે છે તે ખરેખર સ્વતંત્રતા કે નવીનતા નથી, શ્રદ્ધાનું સાચું અવલંબન એને પ્રાપ્ત થયું નથી તેથી એ લાચારીથી આવું બોલતો હોય છે.
કવિશ્રી સુંદરમે યથાર્થ કહ્યું છે: “વિશ્વના સૌ બાગ સુકાશે, અને સૂર્ય શશીના દીપ બુઝાશે; પણ અંતરના વલખાં તારે અરથે, બંધ ન થાશે રામ, તુંહી, તુંહી.”
આ રીતે ધર્મ કે ઈશ્વરની શોધ, માનવીની સનાતન શોધ છે. “સાધના નામ અનેકતા” એ મુજબ ઈશ્વરપ્રાપ્તિના ભિન્ન ભિન્ન માગે છે. કોઈ પણ એક ધર્મ જ શ્રેષ્ઠ છે અને અન્ય ધર્મો એની તુલનામાં નબળા છે, આવી અધૂરી-એકાંગી, જડ માન્યતામાંથી જ એક ધર્મ અને બીજા ધર્મ વચ્ચે સંઘર્ષ, વેર-વિરોધ, ભયંકર ઝઘડા અને સરવાળે માનવજાત માટે અશાંતિ ઊભી થઈ છે.
વિશ્વનો કોઈ પણ ધર્મ સનાતન જીવનમૂલ્યો, ઉત્તમ નીતિ-નિયમો, સત્ય અને અહિંસાના, વિશ્વકલ્યાણના ઉત્તમ આદર્શથી વિમુખ છે નહીં, હોઈ શકે નહીં. જગતના કોઈ પણ ધર્મનું અંતિમ લક્ષ્ય તો – માનવીમાં રહેલા દોષોને – અંધકારને દૂર કરી, ગુણનું ગૌરવ કરી, એના ગુણનો વિકાસ થાય અને અંધકાર દૂર થાય એ જ હોય છે. ધર્મને નામે જડતા, અંધશ્રદ્ધા, ઝનૂન અને ધર્માધતા કે જેહાદ જગાવીને આ ધરતી પરના માનવજીવનને દુઃખમય બનાવવાથી કોઈને સુખ મળે જ નહીં.
ને વિચારમંથન F
૧ ૮૩
=
