________________
સુંદર વછેરા પર મોહિત થઈ ગયો. તેમણે સ્વયં લક્ષ્મીરૂપ વછેરાને દાનમાં માગ્યો. રાજકુમારે કહ્યું કે હું તને સિક્કાઓ દાનમાં આપી શકું પરંતુ આ પ્રિય વછેરો નહિ. બ્રાહ્મણ વિચાર કર્યો, ગમે તે ભોગે આ વછેરો મેળવવો જ છે. તેણે રાજકુમારને કાકલુદી વિનંતી કરી તો રાજકુમારે કહ્યું કે તારા ઘરમાં કોઈ પશુ છે? બ્રાહ્મણ કહે મારા ઘરે દરરોજ એક મણ દુધ દેવાવાળી ભેંસ છે. જેનું નામ “ઉંઘ' છે. રાજકુમાર કહે તુ મને તારી “ઉઘ' (ભેંસ) દે તો હું તેના બદલામાં તને મારો “ઉજાગરો' (વછેરો) આપું. અંતે બ્રાહ્મણે ઊંઘ વેચી ઉજાગરો લીધો.
દુધ દેતી ભેંસ જવાથી બ્રાહ્મણ કંગાલ બન્યો. વછેરા પાસે બ્રાહ્મણ કશું કામ લઈ શક્યો નહિ. ઉપરાંત વછેરાને ખવરાવવા માટે બ્રાહ્મણને મહેનત કરવી પડતી.
દુધ દેતી ભેંસ-લક્ષ્મીરૂપ ભેંસ (ઉંઘ) વેચી ઉજાગરા રૂપ વછેરો લેવાથી બ્રાહ્મણની ઊંઘ હરામ થઈ ગઈ.
ઉંઘ વેચી અને ઉજાગરો લીધો જેવા દૃષ્ટાંતની રચના પાછળ જૈનાચાર્યની નારી ગૌરવને પ્રતિષ્ઠા આપવાની હિતશિક્ષાનો પવિત્ર હેતુ સ્પષ્ટ થાય છે.
અહીં નારી ગૌરવને સન્માન આપવાની, ઘરની વ્યક્તિને પ્રતિષ્ઠા આપવાની ભાવના અભિપ્રેત છે. આ વાત દ્વારા અંતે આડકતરી રીતે નારીના સ્થાનને પ્રતિષ્ઠિત કરવા સ્ત્રી સન્માનની ભાવનાને ઉજાગર કરી છે.
ઉપસંહારમાં આચાર્ય કહે છે કે,
ક્લેશ ન કરવો નારીથી, લલના લક્ષ્મીરૂપ રીસાઈને ચાલી જશે, તો ઉભય અંતર દાજશે.
આર્ય અને જૈન સંસ્કૃતિએ સ્ત્રીની સ્વતંત્રતા માટે એક સીમા એક લક્ષ્મણરેખા આંકી છે. આ સીમામાં રહેવાથી સ્ત્રી “ગુલામડી' બની જશે એ વાત સાવ વજુદ
= વિચારમંથન
-
= ૩૩ ]:
