________________
આધ્યાત્મિક ધર્મ
ર૭૫ જળ અને વાયુની જેટલી આવશ્યકતા છે, તેટલી જ આવશ્યક્તા જીવનવિકાસ માટે ચિત્તનની છે. એટલે ફુરસદ નથી એમ માની તે તરફ કઈ બેદરકાર ન રહે. ચિંતા
ચિન્તાથી ચતુરાઈ ઘટે, ઘટે રૂપ ગુણ જ્ઞાન; ચિન્તા બડી અભાગણી, ચિન્તા ચિતા સમાન.
આ વાત તો સૌ કોઈ જાણે છે. છતાંય મનુષ્યજીવનના આયુષ્યને પાંદડે પાંદડે તેનાં દર્શન થયા જ કરે છે. ચિન્તા એ એક એ વ્યાધિ છે કે જે વિકાસમાં મહાન બાધા પહોંચાડે છે. - ચિન્તાની ઉત્પત્તિ પ્રાયઃ શક્તિ ઉપરાંતના વ્યાપાર અને વ્યાવ હારિક બોજાથી થાય છે. અને જેમ જેમ તે બોજ વધતું જાય છે તેમતેમ ચિતાનું વિષવૃક્ષ ફૂલેફાલે છે. નિર્બળ મનના માણસો પર જ ચિન્તાની સવારી વધુ પ્રમાણમાં થાય છે. - ચિન્તાની નિવૃત્તિના ઉપાય એ છે કે મનુષ્ય બહુ બહુ લાંબા ભવિષ્યના વિચારો ન કરતાં વર્તમાન વર્તત એટલે કે આવી પડેલી અથવા બહુ તો ટૂંક સમયમાં આવી પડનારી પરિસ્થિતિને જ માત્ર વિચાર કરવું જોઈએ. પુરુષાર્થ તરફ સાચી રીતે લક્ષ્ય આપવા છતાં આકસ્મિક કોઈ વિપત્તિ આવી પડે તો તેને પ્રારબ્ધજન્ય ગણું હવે પછીના પુરુષાર્થને સુંદર બનાવવા વધુ ઉત્સાહિત બનવું જોઈએ. ઈષ્ટનો વિયેગ, અનિષ્ટને સોગ, રેગ કે તેવી પરિસ્થિતિમાં પણ નિરાશ અને નિરુત્સાહ ન થતાં આત્મશક્તિ પર વિશ્વાસ રાખી પ્રયત્નશીલ બની રહેવું જોઈએ. આમ કરવાથી ચિન્તાની અસર તન પર થશે નહિ અને થશે તો પણ કાયમ રહેશે નહિ.
જે મનુષ્યને માનસિક શક્તિ અને આત્મિક શક્તિ પર વિશ્વાસ છે તે મનુષ્યને વહેમ, ચિન્તા, આલસ્ય, એવા એવા શત્રુઓ પરાજય ન કરી શકશે નહિ. એટલે ચિંતનશક્તિથી આ શક્તિઓના વિકાસ માટે
