________________
આધ્યાત્મિક ધ્રુસ
૧૩
.
છતાં તેવાં ને તેવાં રહે છે. આવું ત્રણે સ્થળે દેખાય છે, તેનું કારણ ધર્મી કે ધર્મીક્રિયા નથી પણ આધ્યાત્મિક ધર્મોનું અજીણુ છે.
આપણે ધર્મનાં ખાખાં પાછળ મૂળભૂત ધર્મના આત્માને કટલેા ભૂલી ગયા છીએ એ જોવા માટે હિંદુ-મુસ્લિમ હુલ્લડા, મેટી સંખ્યાની માનવહિજરત અને હજુય ધર્મને નામે પાષાઈ રહેલી આભડછેટ એક આરસીરૂપ છે. એ આત્માને લાવવા માટે સ્થૂળ ક્રિયાનાં ખેાખાંમાંનાં કેટલાંકને છેક બદલવાં પડશે, કેટલાંકને મરમ્મત. કરવી પડશે.
ધર્મની વ્યાખ્યા
જૈનદર્શનમાં ધર્માંની વ્યાખ્યા એ છે કે વઘુસાડ્યો ધમો એટલે કે પદાર્થીના સ્વભાવગત ગુણુ એ જ તે પદાર્થ ના ધર્મ કહેવાય. જેમકે ઠંડક તથા સ્વચ્છતા એ પાણીના ગુણ છે, તે તે જ પાણીના ધ કહેવાય. ખાળવું એ અગ્નિના ધમ છે, તેા જે ખાળે તે જ અગ્નિ કહેવાય. સારાંશ કે ગુણ અને ગુણી સાથે જ હાવા જોઇએ. કોઇ પણ દેશનાં જળ અગર અગ્નિ હાય, પરંતુ તેમાં ઉપરના ગુણા તેા હાવા જ જોઇએ; તે જ તેને તેના ગુણુદ્રારા જળ કે અગ્નિરૂપે ઓળખી શકાય. જો તેનામાં તેનાથી વિરાધી ગુણા હેાય તે! તેને આપણે તે પદાર્થ તરીકે ઓળખી શકીએ નહિ. વળી નદીમાં રહેતાં જળનેા અને ઘરમાં રહેતા જળને પણ ભિન્નભિન્ન ધર્મ ન હોય. તે તેા હમેશાં એકસરખું જ હોય. આ જ રીતે ધર્મ અને ધર્મીનેા સંબધ હોવા જોઈ એ. દેવળમાં ધર્મિષ્ઠ અને વ્યાપારમાં પાપિષ્ટ એમ જીવનક્રિયાના એ વિભાગા ન જ હાઈ શકે. આ ખાસ સમજવા જેવી વસ્તુ છે.
ધ સ્થળમાં “ હે વિષ્ણુ: સ્થળે વિષ્ણુઃ અને દ્વેષ્ટા સર્વમૂતાનાં કે મિત્તિ મે સબ્વમુક્ષુ અને રબ્બલા આમિન” એવી એવી વિશ્વનિયંતા પાસે કે પરમાત્મા પાસે આખા વિશ્વનાં નાનાંમોટાં પ્રાણીઆની સાથે મિત્રતાનાં ધર્મસૂત્રેા ઉચ્ચારનાર કોઈ પણ નાનાંમોટાં
