________________
ર૪૦
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ સહેજે હળવે થશે. રાષ્ટ્રદ્વારા વ્યક્તિઓ માટે સીધી રીતે આ કાર્ય થવું અતિ કઠિન અને દુશકય જેવું છે. જ્યારે સમાજ માટે આ માર્ગ તદન સરળ છે.
આ બધી સમાજ અને તેની પ્રગતિની વાત થઈ. પરંતુ વ્યક્તિએ સમાજધર્મ બજાવવા માટે શું કરવું જોઈએ તે વિદેશ વ્યક્તિને ઉદ્દેશીને આમાં આવ્યો જણાતો નથી. તે તેનું શું? આ પ્રશ્નને ઉત્તર એ છે કે સમાજને લાગુ પડતી દરેક વસ્તુ વ્યક્તિને લાગુ પડે છે. સમાજેન્નતિના ઉપાયમાં પ્રત્યેક ભિન્નભિન્ન વ્યક્તિઓ સમાજને પિતારૂપ માને અને પ્રગતિને પંથે પગરણ માંડી દે તો સ્વયં સમાજની પ્રગતિ દેખાઈ આવશે.
જે વ્યક્તિ આ જાતના ધર્મ બજાવે તેણે સમાજધર્મ બજાવ્યા ગણાય, અને આ સમાજધર્મ નિઃસ્વાર્થ હોવાથી તે આત્મિક વિકાસનું અંગ પણ ગણી શકાય.
આ નિર્માણ માટે ગૃહસ્થ વ્યક્તિ પોતાની પરિસ્થિતિ અને સંગોને વિચાર કરીને આર્થિક, શારીરિક અને માનસિક સેવા બજાવી શકે છે. પરંતુ આ માર્ગમાં કાઠિ ઊભા રહીને તમાસો જોનાર અને “સમાજ સડી ગયો છે, ડૂબી રહ્યો છે, તેનું તે એમ જ થવું જોઈએ એવી વાતો કહેનારની લેશ માત્ર જરૂર નથી. આ નિર્માણમાં સ્વેચ્છાએ ડૂબી મરનાર મરજીવા જેવા ભોગ આપનાર કાર્યકારી જવાનોની જરૂરિયાત છે. અને તે જ સમાજમાં સાચી કાન્તિ જગાડી સડાને નિમૂળ કરી સમાજનું નવનિર્માણ કરી શકશે.
