________________
૨૨૮
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ
મંડળના માણસમાં બેસનારે આવી જાતનાં કપડાં તે પહેરવાં જ જોઈએ; આ બધી એક પ્રકારની રૂઢિઓ જ છે. તે જ રીતે વ્યક્તિગત જીવનમાં પણ ચા, બીડી, સિગાર, તમાકુ પીવાનાં કે સુંધવાનાં વ્યસનો, હેલની મુલાકાતનાં વ્યસને, અમુક જાતની ટાપટીપ કરવાનાં વ્યસને, એ એક નવીન પ્રકારની રૂઢિ જ છે.
કેટલાક કહેવાતા સુધારામાં એક એવી વિચિત્ર કુટેવ પડી ગઈ હેય છે કે સહજ બોજો ઊંચકતા કે પિતાનું જીવન પગી કાર્ય કરતાં પિતાની સભ્યતા ચાલી જતી હોય, તેમ તે માને છે. આ પર્ણ એક પ્રકારની કુરૂઢિ છે. આથી એટલી બધી પરાવલંબિતા આવે છે કે તેને લઈને ખૂબ સહેવું પડે છે. આવી કુટેવથી છૂટીને ગમે તેવા સમય અને સંયોગોમાં સ્વાવલંબી રીતે કાર્ય કરી લેતાં શીખી લેવું જોઈએ. મહાત્માજી હિંદના રાષ્ટ્રતતા ઉપર આવ્યા પછી એમણે જાત ઉપર આચરીને જે પ્રયોગ કર્યા, તેમાં શ્રમને હલકે માનવાની સમાજની રૂઢિ પર ફટકો પડ્યો છે. છતાં હજુ શ્રમને પ્રતિષ્ઠા અપાવવાની તો જરૂર છે જ.
ઉપયોગિતા, આવશ્યકતા અને લાભ એ દષ્ટિબિન્દુઓથી વિચારીને જ મનુષ્ય ક્રિયા કરવી જોઈએ. પરંતુ રૂઢિઓની વ્યાપકતા એટલી બધી હોય છે કે સમાજમાંથી સહસા તેને કાઢી નાખવી એ શકય નથી. તેથી સુધારક અને વિચારક ગણાતી વ્યક્તિએ પોતાના પ્રસંગે તેને પરિવાર આદરી દેવો જોઈએ, અને શા માટે પોતે તેને ત્યાગ કરે છે તેના નિવેદનને સમાજમાં પ્રચાર કરવો જોઈએ. ગૃહરચના વ્યક્તિગત જીવનની ત્રુટિઓની પૂર્તિ
વ્યક્તિ એ સમાજનું ઉપયોગી અંગ છે. અને વ્યક્તિની અસર સમાજને પહોંચે છે, એ વાત આપણે વિચારી ગયા છીએ. એટલે આ સ્થળે એ કહેવાનું રહે છે કે વ્યકિતગત જીવનની ખામીઓ દૂર કરવી એ સામાજિક સંસ્થાનું જ કાર્ય છે.
