________________
આર્થિક પ્રવૃત્તિ
૨૧૩
મહેનત કર્યા સિવાય એને છૂટકે જ નથી. આનાં કારમાં બે કારણો ગણાવી શકાય. પહેલું કારણ એ છે કે સભ્યતાના કહેવાતા વિકાસની સાથે જરૂરિયાત પણ વધવા લાગી. તે પહેલાં માણસ સાદું ભજન, જાડાં કપડાં, અને સાદા ઘરથી ચલાવી લે. હવે એને એટલાથી જ બસ થતું નથી. એની જરૂDિાતમાં અનેકનો વધારો થયો છે અને રાજ રેજ ઉમેરો થતે જ જાય છે. આ બધી જરૂરિયાતો એણે મેળવવી હોય તો એણે પણ વધુ મહેનત કરવી જોઈએ. અને બીજી કારણ એ હતું કે પહેલાંના નાના એકમને ઠેકાણે આજે તો તે આખી દુનિયાના સંપર્કમાં આવ્યો. આખી દુનિયાની દેડમાં એણે દેથા વિના છૂટકે નથી રહ્યો. પશ્ચિમે પૂરજોશમાં યંત્રવાદ વિકસાવ્યો. એની સામે ટકવાને પહેલાંની ઉત્પાદનની સાદી રીતે ટકી ન શકી, એટલે તેને વધુ ને વધુ કામ કરવું જ રહ્યું. આજે તે શહેરમાં એવી સ્થિતિ છે કે આખો દિવસ મથવા છતાંય જરૂરિયાત પૂરી થતી નથી. કારણ કે જરૂરિયાતોને અંત નથી. અને એવી અંતવગરની જરૂરિયાતોને પૂરી કરવાનો આપણે પ્રયત્ન આરંભ્ય છે.
માણસ સુખ ઝંખે છે. એ સુખને માટે જરૂરી વસ્તુઓ મળવી જોઈએ. પશ્ચિમે જરૂરે વધારી અને યંત્રની મદદ લઈ એમને સંતોષવા પ્રયત્ન કર્યો. પણ તેઓ એ જ વસ્તુ ભૂલ્યા કે સુખ વસ્તુમાં નથી. જરૂર, દેહ વગેરેને ટકાવવાને વસ્તુઓની જરૂર છે ખરી. જીવનવિકાસને માટે એ આવશ્યક છે. પરંતું અર્થોપાર્જનને હેતુ જ ભુલાય છે. આજે માનવી અર્થને ખાતર અર્થ એકઠા કરે છે. એને લાગે છે કે પૈસે હશે તો સુખ ગમે ત્યાંથી દોડતું આવશે. અહીં જ તે ભીંત ભૂલ્યા છે. " “શરીરના હજુ ધર્મસાધનમ્” શરીર એ ખરેખર ધર્મનું પ્રથમ સાધન છે. ધર્મ એ જીવનવિકાસમાં મદદ કરનારું તત્ત્વ છે. દેહ એ સાધન છે. પણ આજે તો આપણે સાધનના લાલનપાલનમાં
