________________
ર૦ર
આદર્શ ગૃહસ્થાશ્રમ ગુલામી માનસ
આજે ભારતમાં જાતિજાતિ વચ્ચેના અને ધમધર્મ વચ્ચેના ભેદેની સંખ્યાને પાર પામી શકાય તેવું રહ્યું નથી. હિન્દુસમાજને મોટો વર્ગ કે જે સમાજસેવાનું મુખ્ય કામ કરી રહ્યો છે, જેની સેવા વિના આપણે બહુ કફોડી સ્થિતિમાં મુકાઈ જઈએ છીએ તેમાં જાણવા અને સમજવા છતાં આપણે તેને અસ્પૃશ્ય ગણીએ છીએ, તેને અવગણીએ છીએ. આપણા જેવા જ તે મનુષ્ય હોવા છતાં, તેમની સેવા લેવા છતાં, મનુષ્યજીવનના વિકાસ માટેનાં ઉપયોગી સાધન અને શરીરને લગતી આવશ્યક ચીજોથી આપણે તેમને વંચિત રાખીએ છીએ. આ બધા સંસ્કાર પ્રાચીન છે. માલિક અને ગુલામ વચ્ચેનાં માનસને જ આ નમૂનો છે. જોકે વર્તમાન સમાજ તેને માટે ખૂબ જવાબદાર છે એટલું જ નહિ બલકે માનવતાની દૃષ્ટિએ તેણે આવી માનસવૃત્તિને દૂર કરવાને પુરુષાર્થ પણ કરવો ઘટે છે. પરંતુ સ્વામિત્વની ભાવના તેમાં કેટલે અંશે જવાબદાર છે? તેનો પાકે ખ્યાલ લાવવા માટે પૂર્વકાળનું ચિત્ર અવલોકવાથી તેની વાસ્તવિકતા ઠીક સમજાશે. માલિકીની ભાવના - પ્રાચીન કાળમાં આ માલિકીની ભાવના હોવી જ ન જોઈએ. જે જે ક્ષેત્રમાં જે જે મનુષ્યો વસતા હોય તે તે પોતાના પુરુષાર્થથી પિતાને ઉપયોગી પદાર્થો ઉત્પન્ન કરી લે કે મેળવી લે. આ વિશ્વ તે કામધેનુ ગાય છે. તેમાંથી જ્યારે જ્યારે જે જે વસ્તુની ખાસ આવશ્યકતા ઉત્પન્ન થાય ત્યારે તેમાંથી જરૂરિયાત પૂરતું મેળવી શકાય, અને એમ જ્યારે જોઈતું ાય ત્યારે મળી શકતું હોય તો સંગ્રહવૃત્તિની ભાવના ન થાય એ સ્વાભાવિક છે. આજે પણ હવા અને જળ જે પ્રમાણપૂરતાં મળી રહે છે, તો તેમને સંગ્રહ કરવાની ભાવના કેઈનેયે થતી નથી. જંગલમાં રહેનારાં ઘણાયે મનુષ્ય આજે એવા
