________________
મિત્ર
૧૨૯ હોતો નથી તે ખરેખર આ વિશ્વમાં સુખી દેખાવા છતાં દુઃખી છે. વિચારોને વિનિમય થવાથી માનવજીવનની મોટી જરૂરિયાત પૂરી પડી શકે છે, અને તેનું ધ્યેય બરાબર જળવાઈ રહે છે. આથી સૌએ આવા મિત્રની શોધ કરવી જરૂરી છે.
પરંતુ તે મિત્રમાં ઉપરના સદ્દગુણ હોવા જોઈએ, અને તે સદ્દગુણી મિત્ર પણ ત્યારે મળી શકે કે જ્યારે પિતાની જાતમાં તેટલો વિકાસ થયો છે. જ્યાં સુધી તે મિત્ર શોધવાની યોગ્યતા ન હોય કે જ્યાં સુધી તેવો મિત્ર ન મળે ત્યાં સુધી મિત્રહીણું રહેવું. ઉત્તમ. પરંતુ તેથી ઊલટો એટલે કે દુર્ગુણ મિત્ર કદી ન કરવો. મિત્રતાનાં દૂષણ સ્વાર્થ
જે મિત્ર સ્વાથી હોય છે તે વિષકુમ્ભમ પમુખમ્ ' જેવો ભયંકર છે. તેની મિત્રતામાં સંપત્તિ અને સુખ બન્નેની હાનિ થાય છે. દુવ્યસન
મહાવ્યસનો સાત પ્રકારનાં છેઃ (૧) ધૂત-જુગાર.
જુગારથી મનુષ્ય ચાર અને અધાર્મિક બને છે. નીતિ અને જુગાર એ બને પરસ્પર વિરોધાત્મક વસ્તુ છે, પછી તે જુગાર ઉપરથી દેખાતા વ્યાપાર એટલે કે સટારૂપે હો, રમતગમતના સાધનરૂપે હો એટલે કે ઘોડાની રેઇસરૂપે હે કે ખુલ્લા જુગારરૂપે છે. આજે તે ઘણાખરા વ્યાપારે જ જુગારરૂપ થઈ ગયા છે. પરંતુ તેટલું જ આર્થિક અને નૈતિક દષ્ટિએ ભારતને નુકસાન પહોંચ્યું છે તેમ ગૂઢ તવચિંતકોએ અનુભવ્યું જ છે. આ વસ્તુ કયા વિચારકથી અજાણ છે ?
(૨) દારૂ, તાડી ઇત્યાદિ મોટાં અને ચા, બીડી વગેરે નાનાં વ્યસન.
નાનું કે મોટું વ્યસન ગમે તે હે, પરંતુ તે પણ એક પ્રકારનું બંધન છે. તેથી શરીર અને ધન બન્નેની ખરાબી થાય છે. ઠેરઠેર દેખાતાં ડોકટર અને હકીમનાં પાટિયાં અને બેકારીની બલ્લા તેની સાક્ષી પૂરે છે.
