________________
સેડાઇ
૧૬૭
પરંતુ સંયેાગા બહુ પ્રતિકૂળ હતાં. તે નિશાળે જ શકતા નહાતા. દરમહિને પડયાને થાડુ' અનાજ આપવું પડતું હતું તે પણ નાનજી શાહે માતા પાસેથી મેળવી શકતા નહાતા. દુકાન પણ ઠીક ચાલતી નહતી. નાનજીના સાહસિક સ્વભાવને આ પસંદ પડતુ નહિ. સમય જોઇ તેણે એકદિવસે પિતા પાસે વાત ઉખેળી
“ બાપા, હું મુંબઇ જાઉ તા ? ''
""
મુંબઈ જઈ તું શું કરીશ ? આપણા કાંઇ લાગવગ કે વગવશાલે ત્યાં નથી.
""
“ ગમે ત્યાં કમાઇ ખાઇશ. અહીં તે સૌને ભૂખે મરવાના વિસા આવશે.
99
66 ના ભાઇ, અર્ધો શટલેા હળીમળીને ખાશું. ચાર આંખે। મળે એ જ શાંતિ છે. આપણે કયાંયે જવુ' નથી.”
નાનજીને તે મુબઇની લગની લાગી હતી. તેણે વારવાર વાત છેડી. પેાતાના જ્ઞાતિના ખીજા યુવા મુંબઇ જઇ કમાતા હતા. પેાતે પણ શા માટે ન કમાય ? તે માટે તેને લાગી આવતુ' હતું. મુંબઇ જનારને તે સમયે સેાનાના પાસા મળતા હતા એવી સૌની સમજણ હતી. માંગરેાળ સાથે મુંબઇના વેપારી સંબંધ હતા, છતાં મુંબઇ તે વખતે લંડનથી પણ વધારે દૂરને પ્રદેશ ગણાતા હતા. મુંબઇ જવુ એ તે। અતિ દૂરના પરદેશ જવા જેવું હતું. માથાકલાં થાડા ત્યાં જતાં હતાં. બાપને રાજની કડાકૂટ અને જીકરથી કંટાળીને એમ થયું કે ભલે નાનજી મુંબઇ શ્રી આવે.
નાનજી માંગરાળ જેવા નાના ગામમાં ઉછર્યાં હતા તે ખીજા અનુભવ કે શિક્ષણની ગેરહાજરીમાં તદ્દન કાચા ગણાય. માત્ર દુકાન ઉપર બેસીને પછની પીપરમીટ અને કાંકરા વેચતાં શીખ્યા હતા.
