________________
૧૨
ખાનદાનીનાં
વહાણેમાં ચડક્ત, જુદા જુદા દેશાવર ખાતે જુદી જુદી જાતના ભાલની રહેતી માગણું એવી એવી હકીકત શેઠાણના ખ્યાલમાં આવવા માંડી. નિત્ય સહવાસ અને કુશાગ્ર બુદ્ધિ શું શીખવતાં નથી?
હળવે હળવે વેપારની બધી ચાવીઓ અને લગામ શેઠાણના હાથમાં આવતી ગઈ. માણસે રાખવાં, માણસોના પગાર વધારવા,
ક્યા દેશાવરખાતે કેની નિમણુક કરવી, માલની ખરીદ કરવી કે ધીરજ રાખવી, માલ વેચ કે રાખી મૂકો, માલ કેવો અને કેટલો ખરીદ એ સર્વ વિષયમાં શેઠાણી હરકુંવરની સલાહ લેવાવા લાગી હતી.
કમનસીબે સં. ૧૯૦૧ માં હઠીસિંહ શેઠને અકાળે સ્વર્ગવાસ થતાં કુટુંબ ઉપર અણસઈ આફત આવી પડી. મહિનામાં તેમનાં વૃદ્ધ માતુશ્રી પણ ગુજરી ગયાં. આ સંયોગમાં ઘર-વહેવારની બધી સત્તા રૂકિમણું શેઠાણના હાથમાં વડીલ તરીકે આવવી જોઈએ, પરંતુ તેમની અપંગ હાલત હોવાથી અને વેપાર વગેરે બાબતમાં તેમને જ્ઞાન નહિ હેવાથી સહેજે સર્વે સત્તા હરકુંવર શેઠાણીના હાથમાં આવી. પિતાની શોક્યનું વડીલ બહેન જેટલું માન તેઓ રાખતાં હતાં. દરેક વાત તેમને માન આપી પૂછતાં હતાં. અત્યંત વ્યવહારકુશળ હરકુંવર શેઠાણું સૌની સાથે કેમ વર્તવું એ જાણતાં હતાં. તેને સ્વભાવ આકરે હોવાથી કયારેક તેને મિજાજ અત્યંત ગરમ થઈ જતો. એ સમયે પિતાના મનને તેઓ વાળી શકતાં નહિ, ને બેલવામાં કડકાઈ આવી જતી; પરંતુ પાછળથી એમને પસ્તા થ.
પતિની ગેરહાજરીમાં હિમ્મતથી વહીવટ સંભાળી લઈને હરકુંવર દરરોજ છ કલાક વેપાર પાછળ રોકવા લાગ્યાં. મુનીમને
