________________
૧૨
ખાનદાનીનાં
હતો. તે મોઢામાં સોનાને ચમચો લઈને જન્મ્યા હતા. નોકરચાકર, બાગબગીચા, ગાડીડાં, પાલખીઓ, અઢળક લક્ષ્મી એ સૌ એને વર્યાં હતાં. ધનવાનેને ઊધે રસ્તે દોરવનારાની જગતમાં બેટ નથી. આ જગત ભુલભુલામણીથી ભરેલું છે. યુવાનને તેમાં લપસી જતાં વાર લાગતી નથી, પરંતુ સભાગ્યે હઠીસંગમાં એના પિતાનું સૌજન્ય ઊતર્યું હતું. માતાનું માયાળુપણું વારસામાં મળ્યું હતું. મહેકમભાઈની શિસ્ત એને રગે રગ ઊતરી હતી. તેણે પિતાના નાનાભાઈને પડખામાં લઈ વહીવટ સંભાળી લીધે.
બન્ને ભાઈઓ સવારના વહેલા ઊઠીને નવકાર મંત્રને જપ કરીને બીછાનું છોડતા હતા. ત્યારપછી માતાજીને પાદવંદન કરી દેવમંદિરે જઈ પૂજા-અર્ચના અને સ્તવન–ભાવનામાં જોડાતા. ત્યાંથી આવી નાસ્તો કરી નવ વાગે પેઢી ઉપર દાખલ થઈ જતા હતા. બાર વાગે પેઢી ઉપરથી ઘરે આવી ભજન કરતા. તે સમયના ધનવાને અને શ્રીમંતો જમતી વખતે સગાંસંબંધી, સ્નેહીઓ, મિત્રો ને મહેમાન-પરેણાની સાથે એક પંગતે બેસીને આનંદથી ભેજન લેતા હતા. જમીને પાન સેપારી ખાઈ બપોરને આરામ લઈ ત્રણ વાગ્યે પેઢી ઉપર જતા. પેઢીમાં કામકાજ ઉપર દેખરેખ રાખી, જરૂરી સૂચન કરી, દિવસ છતાં વાળું કરવા હવેલીએ પહોંચી જતા હતા. ત્યાંથી સાંજના દેવદર્શન કરી આઠ વાગે તો ફરી પેઢી ઉપર આવી જતા. તે સમયે રાત્રિના દરેક પેઢીનું કામ ચાલતું હતું. રાત્રિના બાર વાગ્યા સુધી પેઢીનું કામ ચાલતું, પણ બંને ભાઈઓને રાત્રે દશ વાગે પાછા ફરવાની માતુશ્રીની આજ્ઞા હતી. એ રીતે દિનચર્યાં ચાલી જતી હતી.
હઠીસિંહ શેઠના વિવાહ સોળ વરસની નાની ઉમરે નગરશેઠ હેમાભાઈની પુત્રી સૌ. રુકિમણીબાઈ સાથે થયા હતા અને બંને
