________________
સમજની પ્રદીપ.
અને ઘટત્યાદિક પરરૂપ છે. અથવા વખાપુત્રત્યાદિને પ્રમેયનાં પરરૂપ સમજવાં. એમ સ્વપરરૂપને લઇને અસ્તિત્વનાસ્તિત્વને જે વ્યવહાર થાય છે, તે બતાવવામાં આવ્યો.
કેટલાકનું એમ પણ કહેવું છે કે પ્રમેયનું સ્વરૂપ પ્રમેયત્વ છે અને અપ્રમેયત્વ પરરૂપ છે, આની અંદર એમ ન સમજવું કે અપ્રમેય તે પ્રમેયના અભાવ રૂપ હેવાથી અપ્રસિદ્ધ છે. એથી કરી પરરૂપપણું એમાં કેવી રીતે આવી શકે. પ્રમેયને અભાવ શશ-. શુશમાં પ્રસિદ્ધ હેવાથી અપ્રમેયપણામાં પરરૂપપણું આવવું સંભવિત છે. કદાચ એમ કહેવામાં આવે કે–પ્રમેયના અભાવ રૂપ શશશર્શ આદિને વ્યવહારમાં લાવવામાં પ્રમેયરૂપતા કેમ ન હેઈ શકે ? એ કહેવું પણ યુકિતવિરૂદ્ધ છે. કેમ કે શશશુ ઇત્યાદિની અંદર પ્રમેયત્વનું સાધક કેઈ પણ પ્રમાણ છેજ નહિ, અને જ્યારે પ્રમાણ નથી ત્યારે પ્રમેયત્વ કેવી રીતે મનાય છે કેમકે પ્રમેયની સિદ્ધિ પ્રમાણને આધીન મનાય છે. વળી જ્યારે પ્રમાણથી સિદ્ધ થયેલ પમિતિવિષયપણું પ્રમેયનું સ્વરૂપ છે ત્યારે તેવા પ્રકારના સ્વરૂપને સંભવ શશશશ આદિની અંદર કેવી રીતે હેઈ, શકે? યુકિતપૂર્વક વિચાર કરતાં શંકાનો પણ અવકાશ નથી તે . પ્રમેયત્વની વાત જ શી કરવી.
આથી એ સિદ્ધ થયું કે પ્રમેયત્વ એ પ્રમેયનું સ્વરૂપ છે, અને અપ્રમેયત્વ એ પરરૂપ છે.
હવે જીવાદિ વદ્ધનું સ્વરૂપ તથા પરરૂપ સંબંધી વિચાર કરવામાં આવે છે.
જીવાદિ ષટ્વવ્યની અંદર સદ્રવ્યપણું સ્વરૂપ છે અને અસદદ્રવ્યપણું પરરૂપ છે. તેવા સ્વરૂપને લઈને “
નહિ પણ
