________________
સસલગી પ્રદીપ.
ગે છે કે-ચેતન અને જડ એ બે પદાર્થો માન્યા સિવાય, આત્માની સાથે શરીરના સંબધતા અને ખાનપાન વસ્ત્ર પાત્ર-ધર હાટ–ધરેણાં વિગેરે તમામ પ્રકારના જગપ્રસિદ્ધ વ્યવહારાના પશુ ઉચ્છેદ થવા સંભવ છે; તેમ અન્ય અને મુક્તને પણ વ્યવહાર પણુ વધ્યાપુત્ર જેવા થઇ જશે,
ઢચિત ક્રાઇ એમ કહેવાનું સાહસ કરે કે- તે તે અતત્ત્વમાં તત્ત્વનું પ્રતિભાસરૂપ હાવાથી ભ્રાંતિસ્વરૂપ છે, ’ તે તે પણ કથન ઠીક નથી. કારણ કે–ભ્રાન્તિ તા ત્યાં થઇ શકે કે—જ્યાં ઉત્તરકાલમાં ભાષજ્ઞાન થતું હાય. જેમ કે-કાઇ માણસને દૂરથી દોરડી દેખીને સર્પ જ્ઞાન થયું, છીપને દેખીતે ચાંદીનું જ્ઞાન થયું અથવા મૃગતૃષ્ણાને દેખીને આંખમાં ઝાંઝવાં થવાથી પાણીનું જ્ઞાન થયું. અને પાછળથી–ઉત્તર કાલમાં પાસે જવાથી સર્પનું જ્ઞાન નિવૃત્ત થયુ અને દારીનુ' જ્ઞાન થયું; ચાંદીનું જ્ઞાન નિવૃત્ત થયુ અને છીપનુ જ્ઞાન થયું તથા પાણીનું જ્ઞાન નિવૃત્ત થયું અને ઝાંઝવાંનુ જ્ઞાન થયુ. આવી રીતે જ્યાં ઉત્તરકાલમાં ખાધજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય, ત્યાંજ શ્રાન્તિ મનાય છે; પરન્તુ ઘટ–પટાદિ પદાર્થોંમાં કાપણ વખતે તથાપ્રકારનું બાધજ્ઞાન થતુ ંજ નથી, તે પછી તે પદાર્થોમાં ભ્રાન્તિ કેવી રીતે મનાય ? અતએવ પૂર્વોક્ત દૂષણાથી મુક્ત થવા માટે ચેતનની સાથે પરમાર્થપણે જડ પદાર્થ પણ અવશ્ય માનવેાજ જોઇએ.
હવે બદ્ધદાનને જૂઓ, ઐાદ્યોમાં એ વગ છે. એક વ એવા છે કે-જે આત્મતત્ત્વને માને છે, જ્યારે ખીજો વર્ગ આત્મતત્ત્વને માનતા નથી. જે લેા આત્મતત્ત્વને માને છે, તેઓના મતમાં જીવ, પુલ, આકાશ અને કાલ આ ચાર તત્ત્વો માનવામાં આવેલ છે. તેમાં પણ પુદ્રલ, આકાશ અને કાલ
