________________
૧૦૪
સપ્તભંગી પ્રદીપ
“પ્રાતઃ રચાર ચાર” આ વાક્ય ક્રમિક પ્રમાણુરૂપ અનેકાન્ત તથા નયરૂપ એકાન્તને પ્રતિપાદન કરે છે.
ચાવવત્તબ્ધ પાત્તઃ' આવા પ્રકારનું ચોથા વાકયથી સહાર્પિત એકાન્ત અનેકાન્તરૂપ ઉભયને પ્રધાનતાથી એક કાલમાં પ્રતિપાદન કરવાનું સામર્થ્ય ન હોવાને લીધે અવકતવ્ય શબ્દથી સહાર્પિત રૂપે પ્રતિપાદન કરાય છે.
પત્તિ થાવરચે શાયદ ઇવ’ એ પ્રકારનું પાંચમું વાક્ય, “પાનતઃ ચન્નાર ” એ પ્રકારનું છે વાક્ય અને “ચાયવ્ય ” એ પ્રકારનું સાતમું વાક્ય એમ ત્રણે વાકય અર્થ સહિત સંક્ષેપે સમજાવવામાં આવે છે.
વસ્તુના એક અંશને લઈને નયના અર્પણથી એકાન્તની સત્તા એક સાથે પ્રમાણ અને નય બન્નેના અર્પણથી પ્રધાનપણે એક કાલમાં એકાત તથા અનેકાન્તને સહાર્પિતરૂપે અવક્તવ્ય તરીકે માનવામાં આવે છે.
છ ભાંગાને અર્થ—અનેક ધર્મવાળી વસ્તુના આલંબનથી તથા પ્રમાણના અર્પણથી આ સત્તાનું પ્રતિપાદન કરવાની સાથે પ્રમાણુ નયરૂપ ઉભયના અર્પણથી એક કાલમાં પ્રધાનપણે પ્રતિપાદન નહિ થઈ શકવાથી એકાન્ત તથા અનેકાન્ત ઉભયને સહાર્પિત રૂપે અવક્તવ્ય શબ્દથી વ્યવહાર કરવો એ છઙ્ગ ભાંગાને અર્થ છે.
સાતમા ભાંગાને અર્થ–તેજ પૂર્વોક્ત પદાર્થમાં ક્રમવાળા પ્રમાણ નયના આલંબનથી એકાન્તમાં સત્ત્વ તથા અસત્વ એ અન્નેનું પ્રતિપાદન કરવામાં આવે અને સાથે બીજા અંશમાં એકજ કાલમાં પ્રધાનપણે એકાન્ત અનેકાન્તરૂપ ઉભયને સહાર્ષિત
