________________
પિતા સાથે વાત કરી હોય એવું મને યાદ નથી. એ લોકો પણ સામે એવાં જ કે માત્ર દૂરથી જુએ, સાહેબને પૂછીને ખબર લે, અને કહ્યું ન માને તો કઠોર સજા કરવાની ભલામણ કરતાં જાય. એટલે એ લોકો આવે તેનો પણ ડર લાગતો. અને પછી ઉત્તરોત્તર એવી સોબતમાં અને એવા વ્યવસાયમાં મને રાખતા ગયા કે અંદરથી આપમેળે સંઘ-શાસનનો રાગ જાગતો ગયો. પ્રબળ બનતો ગયો, તે મુદ્દે સમજણ વિકસતી ગઈ, દષ્ટિ ખુલતી ગઈ અને વેદનાની વૃદ્ધિ થવા સાથે તે માટે કાંઈ કરી છૂટવાની ધખના પણ વધતી ગઈ. સંયમ યોગ્ય રીતે પાળ્યું નથી, પળાતું પણ નથી એ કબૂલ કરીશ; પરંતુ સંયમનો રાગ ઉત્તરોત્તર તીવ્ર થતો ગયો છે, અને સંયમપાલક બનવાની ઝંખના ચિત્તમાં નિરંતર પ્રવળતી રહી છે તેનો ઇન્કાર નહીં કરું. આ એ ગુરુની જ દેણ છે, કૃપા છે; એ વિના આ કેમ બને ?
સંઘ-શાસનની ગઈકાલ અત્યંત યોગ્ય હાથોમાં હતી, એની આજ કટોકટીભરી અને અંધાધૂંધીવાળી છે. આવતીકાલ કેવી હશે, એની ચિંતા કાળજાને કોરી ખાય છે. સુયોગ્ય શિષ્યો યોગ્યતાપૂર્વક તૈયાર નહિ થાય, સંસાર ત્યજ્યાનો મર્મ સમજીને દેવ-ગુરુને તેમજ સંઘ-શાસનની અમૂલ્ય પરંપરાને વફાદાર નહીં બને, ઉદાર દૃષ્ટિકોણ અને વિશાળ હૃદય નહીં વિકસાવે, તો આવતીકાલ અત્યંત હતાશાભરેલી હશે, એમાં કોઈ જ શંકા નથી. આખરે શાસન એટલે ગુરુ-શિષ્યની અખંડ પ્રવર્તતી પરંપરા જ છે. અયોગ્ય શિષ્ય જ પછીથી ગુરુ-અયોગ્ય ગુરુમાં પરિણમશે. એટલે એક પરંપરા ચાલવાની – અયોગ્ય ગુરુ અને શિષ્યની. એવી અંધ-પરંપરા શાસન તો નહીં ગણાય, બલ્ક તે શાસનને ખંડિત કરી મૂકશે. શાસનની આવી આવતીકાલની કલ્પના પણ કેટલી દારુણ અને હૃદયભેદી છે ! હૈયું માર્યું છે કે આવું ન બનજો, અને આવી સ્થિતિ તે અરુણા પ્રભાત અગાઉની અંતિમ અંધારી રાત-સમી જ બની રહેજો !
૨૪૪||
